________________
૨૩૨
આનંદઘન પદ - ૮૮
આધાર વિનાના હોય છે. નૈગમનય બધું બધામાં ઘટાવે છે. તે માણસને સાચા રાહ પર ચડાવી શકતો નથી. વ્યવહાર નય મધ્યમ માર્ગ સ્વીકારે છે. વસ્તુમાં રહેલ વસ્તુત્વને તે ઓળખવાનું અને તેને અનુસાર જીવન વ્યવહાર સદાચારી બનાવવા ઉપર તે ભાર મૂકે છે.
(કુશલ ખેમ અનાદી હી હો નિત્ય અબાધિત હોય) - જીવમાં જે વધ કે ઘટ થતી દેખાય છે તે કર્મનિત છે. આત્મા હકીકતમાં તેના પરિણામવાળો કે તેવા સ્વરૂપવાળો નથી. તે સદા શુદ્ધ ચેતન્ય ધન - જ્યોતિ સ્વરૂપ અચલ-અબાધિત છે. તેની કુશલતા પણ આદિ કે અંત વિનાની છે. આવા પ્રકારની સમજણ આણવા તેવા પ્રકારના જ્ઞાન ધ્યાનનો અભ્યાસ કરવાની પણ જરૂર છે. તેથી સ્ટેપ બાય સ્ટેપ - કમ્રાનુસાર આગળ વધતા પંચમગતિ તરફના પ્રયાણની શરૂઆત થાય છે. તે સમયે જીવના ભાવમાં જે પ્રકારની રૂચિ ઉછળે છે તેના આધારે આત્મવીર્ય બળવાન થઈ ચારિત્રની ધારાને સાધતો જીવ આગળ ગતિ કરે છે.
સન વિવેક મુખ તેં સહી હો, બાની અમૃત સમાન; સરધા સમતા છે મીલી હો, લ્યાઈ આનંદઘન તાન. પૂછીયેં..૪.
ભાઈ વિવેકના મુખથી સત્યનું ભાન કરાવનાર અમૃત સમાન સમ્યમ્ વાણીનું પાન કરવાથી જીવમાં સરધા એટલે શ્રદ્ધા અને સમતાનુ મિલન થાય છે અને તેથી આનંદઘન સ્વરૂપ આત્માની ખુમારીમાં તાન આવે છે. શ્રદ્ધાથી મનના ભાવ આત્મ સન્મુખ થાય છે, મનની સ્થિતિ સમાધિસ્થ બને છે અને ચિત્ત ભાવમાં પ્રસન્નતા પ્રગટે છે. શ્રદ્ધા આત્મભાવમાં વહે છે. એક બાજુ શ્રદ્ધા અને સમતાનું મિલન થવાથી અને બીજી બાજુ વિવેકજ્ઞાનવાળી દૃષ્ટિ પેદા થવાથી આનંદઘન મહાત્માની ખુમારી વિશેષ તાનમાં આવીને ચિદાનંદની મસ્તીમાં મસ્તાન-ગુલતાન બને છે.
આનંદઘનની ખુમારીમાં તાન લાવનાર - મસ્તાન બનાવનાર આ શ્રદ્ધા અને સમતાના ગુણોની ઉપર મહાત્માએ પ્રશંસાના ફુલો આ પદમાં વરસાવ્યા છે.
ઉપયોગની કેળવણીથી ઉપયોગનું કૈવલ્ય પરિણમન છે.
