________________
โรช
આનંદઘન પદ - ૭૮
ચાવી એને મળી નથી. આ દુનિયા બહુરત્ના વસુંધરા છે પણ તે દરેકને મળતા નથી. ભાગયહીન અને અયોગ્ય જીવો કયારે પણ સારી ચીજને પામતા નથી.
ગુરુનું ઘર જાણે ભગવાનને વસવાનું ધામ હોય તેમ જરિયાન વસ્ત્રોથી અલંકૃત છે તેમજ તેની દિવાલો મણિરત્નોથી જડેલી છે અને કોટ કાંગરાથી તે શોભી રહ્યું છે ત્યારે જીવાત્માનું ઘર મઢિયા એટલે ગરીબનું ઝુંપડુ હોય તેવું છે, કૃષ્ણ અને નીલ ગ્લેશ્યા જેવા કાળમીંઢ પત્થરોથી બનેલું છે, તેનું છાપરું કાળી ચીકાશના ધામ જેવું છે. બાહ્ય કે આંતર બધીજ દ્રષ્ટિએ વિચારતાં એની ગરીબાઈ હૃદયદ્રાવક છે. ગુરુના ઘરને અહિંયા જરિયાન વસ્ત્રો સાથે સરખાવે છે કારણકે ત્યાં ધ્યાનની ધારા લાગેલી છે, આત્માનુભૂતિના ચમકારા અને ઝબકારા છે, અંદર આનંદના ધ્વનિ ઉઠે છે, અનાહતના નાદ; સંભળાય છે. આ બધી ગુરની આંતર શોભા છે જયારે શિષ્ય એ આત્મપ્રગતિ ન કરવાના કારણે તેની સ્થિતિ ગરીબ તુલ્ય છે, છાપરાની છાયા જેવી તેની સ્થિતિ છે.
જ્યારે જીવ ગુણોનો ત્યાગ કરી અવગુણોમાં પડે છે ત્યારે તેની સ્થિતિ હૃદયદ્રાવક હોય છે.
ગુરૂ મોહે મારે શબ્દ કી લાઠી, ચેરેકી મતિ અપરાધીની નાડી ગરકે ઘરકા મર્મ ન પાયા, અકથ કહાની આનંદઘન ભાયા૩.
આનંદઘનજી મહારાજે પોતે તો પોતાના આત્માને કયારનોય જાગૃતિમાં લાવી દીધો છે અને એ પ્રમાણેનો પુરુષાર્થ પણ આરંભી દીધો છે. તેઓ તો આપણને સમજાવવા આ ગુરુ શિષ્યનો સંવાદ રચી રહ્યા છે. શિષ્ય તે જીવાત્મા અને ગુરુ તે અંતરાત્મા. બંને વચ્ચે અનાદિનો ચાલતો વાદવિવાદ તે ખટરાગ રૂપ દ્વેષભાવ તે વધતા વધતા કદાગ્રહનું સ્વરૂપ ધારણ કરી બેઠો છે તે ઘટે કેમ ? તે સમજાવે છે. પ્રભુની આજ્ઞા અને એમના વચનો આત્માથી વિરુદ્ધ તત્વને પ્રોત્સાહન આપેજ નહિ. ભાગ્ય ઉપર જોર આપીને જીવવું એ જીવની અણસમજણ છે.
જે કર્મફળને ભોગવવાનું ભાવિ નિર્માણ થઈ ચૂક્યું છે તેમાં પ્રારબ્ધની મુતા અને પુરુષાર્થની ગણતા સમજવી, એમ ભગવાને કહ્યું છે પણ નવું
જ્ઞાન એ જ્ઞાનરસથી મહાન છે અને નહિ કે જ્ઞાનશક્તિથી
