________________
(૯૦ )
: આ કાત્યાયનગોત્રની એક સાંડસા ગોત્ર નામની મહેદી શાખા છે, તેનું વૃત્તાંત નીચે મુજબ છે-વિક્રમ સંવત ૧૩૨૫ માં આ કાત્યાથનગેત્રમાં થયેલા સામંત નામના શેઠ શિહોરમાં વસતા હતા. કઈ દુશ્મનના કહેવાથી ત્યાંના સેમરાજાના પુત્ર જેતાજીએ તે શેઠપર ક્રોધાયમાન થઇને તેને બંદિખાનામાં નાખ્યા, તથા તેની પાસેથી દ્રવ્ય માગ્યું, પણ તે સામંતશેઠે આપ્યું નહી. ત્રીજે દિવસે તેને બંદિખાનામાંથી કહાડી રાજાએ ઘણો ભય બતાવ્યો, તોપણ તે દ્રવ્ય આપવાને કબુલ થયા નહી. ત્યારે રાજાએ સાંડસા એટલે ચીમટા મગાવી તેવડે તેનું માંસ તેડવાનો હુકમ કર્યો, પરંતુ સામંત શેઠ તેથી જરા પણ ડર્યા નહી. ત્યારે રાજાએ તેની હિમ્મતથી ખુશી થઈ તેને કહ્યું કે, તું ખરેખર સાંઢની પેઠે મહાહિમતવાળે છે, અને તારા જેવા પુરૂષો રાજના સ્તંભસરખા છે, એમ કહી તેને પિશાક આપી છેડી દીધો, અને સાંડસ કહીને બોલાવ્યા, ત્યારથી તેના વંશજ સાંડસામેત્રથી ઓળખાવા લાગ્યા.
આ સાંડસાગોત્રના વંશજો શીહોર, ઘનેરાપાસે સાંકડા, થરાદ, રાધનપુર, ડોડ, સેલડી, મોરબી, ઉના, પીપરડી, જસદણ, લાઠી, તેરવાડા, ખંભાત, તારાપુર, ભીનમાલ, પાંચસેરી, પાટણ, બેણપ, આરાસણ, ખેરાલુ, સાણેસર, જોટાણા, ચંગા તથા કપડવંજ વિગેરે ગામોમાં વસે છે.
આ વંશમાં મેઘાશેઠથી ખંભાયતી ઓડક નિકળી છે. વળી આ વંશમાં થયેલા જિનદાસનામે શેઠ બેણપમાં વસતા હતા, તે વખતે વિક્રમ સંવત ૧૧૪પ માં ત્યાં ભીમરાજા નામે રણે રાજ્ય કરતો હતો. તેને કંઈ સંતાન ન હોવાથી પિતાના પ્રધાન જગાની પુત્રી માતાને તેણે પુત્રી કરીને રાખી હતી. એક વખતે દિવાળીને દિવસે તે રાજા તે માનાને પિતાના ખેળામાં બેસાડી રાજસભામાં બેઠે હતું, તે વખતે જિનદાસ શેઠ રાજાને જુહાર કરવા ત્યાં આવ્યા. તેનું રૂપ જોઈ તે માના તેના પર મોહિત થઈ તે જોઈ રાજાએ તેણુને જિનદાસસાથે પરણવા માટે ત્રણચાર વખત પૂછયું, ત્યારે સઘળી વખત તેણીએ હા પાડી. રાજાએ જોશીને બોલાવી લગ્ન લીધું, પરંતુ જિનદાસે કહ્યું કે, અમે વીસાશ્રીમાલી છીયે, અને માતાના પિતા દશાશ્રીમાલી છે, જેથી આ વિવાહ થાય નહી. પરંતુ રાજાએ