________________
જીવનમાં પ્રાર્થનાને સ્થાન
નજીક ભાળ્યો છે. મારા જીવનમાં એક ક્ષણ પણ હું એવી યાદ નથી કરી શકતો કે જ્યારે ઈશ્વરે મને તજી દીધો છે, એવી લાગણી મને થઈ હોય.
'નવધુ, ૧-૧-૧૯૩૯ અને ૮-૧-૧૯૩૯
૧૦૪. આશ્રમ જીવનમાં પ્રાર્થનાને સ્થાન
૧
જો સત્યનો આગ્રહ આશ્રમના મૂળમાં જ છે
તો પ્રાર્થના તે મૂળનો મુખ્ય નિર્વાહ છે. આશ્રમ સ્થપાયું ત્યારથી જ રોજ પ્રાર્થનાથી આશ્રમની પ્રવૃત્તિનો આરંભ થયો છે ને પ્રાર્થનાથી ઉથાપન થયું છે. મારી જાણ પ્રમાણે એક દિવસ પણ પ્રાર્થના વિના ખાલી નથી ગયો. એવા પ્રસંગોની મને ખબર છે કે પ્રાર્થનાસ્થાનમાં વરસાદ કે એવા કારણથી એક જ જવાબદાર માણસે હાજરી ભરી છે. મૂળથી જ નિયમ તો એવો જ રહ્યો છે કે, જે માંદા ન હોય અથવા માંદગી જેવું જ બીજું સબળ કારણ જેને ન હોય એવાં સમજશક્તિએ પહોંચેલ બધાંએ પ્રાર્થનામાં હાજરી ભરવી. સાંજની પ્રાર્થના વખતે તો આ નિયમનું ઠીક ઠીક પાલન થયું ગણાય. પણ સવારની પ્રાર્થના વિશે એમ ન કહી શકાય.
સવારની પ્રાર્થનાનો કલાક આરંભકાળમાં અનિશ્ચિત હતો. તેને વિશે બહુ પ્રયોગો કર્યા. અનુક્રમે ચાર, પાંચ, છ, સાત વાગ્યાની પ્રાર્થના રાખવામાં આવી હતી. પણ મારા વખતોવખતના આગ્રહને લીધે છેવટે ૪-૧૦ કે ૪-૨૦નો સમય નિશ્ચિત થયો છે. એટલે કે જાગવાનો ઘંટ ચાર વાગ્યે થાય ને ત્યાર પછી દાતણપાણી કરી સહુ ૪-૨૦ લગીમાં આવી જાય .
૨૬-૬-૩૨
૨૦૯
મેં માન્યું છે કે હિંદુસ્તાન જેવા સમશીતોષ્ણ પ્રદેશમાં મનુષ્ય જેમ વહેલા ઊઠે તેમ સારું. કરોડો માણસોને વહેલા ઊઠવાની ફરજ પડે છે. ખેડૂત મોડા ઊંઠ તો તેની ખેતી ખરાબ થાય. ઢાંરની સારવાર વહેલી સવારે
૨૭-૪-૨૨
