________________
પ્રાર્થનામાં શ્રદ્ધા નથી!
સામાન્ય રીતે અનામત હોય છે, અને તેનો ત્યાગ કરીને આપણે પોતાને નુકસાન પહોંચાડીએ છીએ. પટ પર ચાલવાના હુકમ માનવામાં નામદઈ અને બાયલાપણું છે. આથી વધારે ખરાબ તો આપણને ઉગલે અને પગલે ગુલામ બનાવવાની દોડાદોડ કરતા અનંકાનેક વિકારોને વશ થવું એ છે.
પણ પત્રલેખક તાં બીજા પણ એક શબ્દની જાળમાં ફસાયેલા છે. એ મહાશબ્દ છે. બુદ્ધિવાદ. હું કહું? મેં ધરાઈ ધરાઈને એનો સ્વાદ ચાખ્યો અને હવ અનુભવે હું નમ્ર બન્યો છું અને બુદ્ધિની ચોકકસ મર્યાદા સમજતો થયો છું. જેમ અસ્થાને પડેલી વસ્તુ મળ બને છે તેમ અસ્થાને વપરાતી બુદ્ધિ ગાંડપણ બને છે. જો આપણે બુદ્ધિરાજને જટલા ઘટે તેટલાં જ કર આપીએ તો સૌ સારાં વાનાં થાય,
બુદ્ધિવાદીઓ ખાસ માણસો છે, પણ બુદ્ધિવાદ જ્યારે પોતાને વિશે સર્વશક્તિમના આરોપ છે ત્યારે તે ભયાનક રાક્ષસ બને છે. બુદ્ધિને સર્વશક્તિમાન માનવી એ પથ્થરને દેવ માનીને પૂજા કરવા જેવી ખરાબ મૂર્તિપૂજા છે.
પ્રાર્થનાના ગુણોની કોણ ગણતરી કરી જઈ ? એનો ગુણ તો અનુભવે જણાય. દુનિયાની સાખ પણ એવી જ છે. કાર્ડિનલ ન્યૂમેન કદી બુદ્ધિનો ત્યાગ નહોતો કર્યો, પણ ‘મારે એક પગલું બસ થાય’ એમ જ્યારે તેણે ગાયું ત્યારે બુદ્ધિથીય પર પ્રાર્થના છે એમ તેમણે સ્વીકારેલું. શંકરના જેવો તર્કશ્વર કોણ હતા? શંકરાચાર્યના તર્ક પ્રયોગને ટપી જાય એવું દુનિયાના સાહિત્યમાં કશું નથી. પણ તેણે પણ પ્રાર્થના અને શ્રદ્ધાને પ્રથમ રથાન આપ્યું.
આજે દેશમાં જે ક્ષણિક અને થોભક ઘટનાઓ બની રહી છે તેમાંથી પત્રલેખક ઉતાવળું અનુમાન ખેંચ્યું છે. દુનિયામાં કઈ વસ્તુનો દુરુપયોગ નથી થઈ શકતો? મનુષ્યના હાથમાં જે જે વસ્તુ આવે છે તે વસ્તુના એવા હાલ થાય જ છે. ઇતિહાસમાં ઘણા ઘરમાં ઘોર અત્યાચાર ધર્મને નામે થાય છે ખરા. પણ તેમાં વાંક ધર્મના નથી પણ મનુષ્યની અંદર રહેલા દુર્દમ અસુરનો છે.
હું એવો અંક બુદ્ધિવાદી જાણતા નથી જેણે કદી જ કશું શ્રદ્ધાથી ન કર્યું હોય અને હંમેશ જ પોતાનું પ્રત્યેક કૃત્ય બુદ્ધિને આધારે જ