________________
! હિંદુ ધર્મનું હાર્દ મિત્રની પાસેથી ખોળાધરી માંગે છે, તે મિત્ર નથી. જે પત્ની પતિની પાસેથી શરતનામું માગે છે, તે પત્ની નથી. અને ઈશ્વર એ તો મહાન પિતા છે, સાચો મિત્ર છે, એક જ પતિ છે, એ સર્વસ્વ છે. બડાદાદાએ એક વખતે મને નાનકડો સરખો મીઠો કાગળ લખ્યો હતો, તેના લખાણનો ભાવાર્થ એ હતો કે જે શૂન્યતાને નથી પામ્યા તે ભક્ત કહેવાવાને લાયક નથી. આપણે તેની પાસે જ્યાં લગી ખાલી હાથે ન જઈએ, આપણી અશક્તિનો નમ્રતાપૂર્વક તેની પાસે સ્વીકાર ન કરીએ, ત્યાં સુધી આપણને મલિન વૃત્તિઓરૂપી અસંખ્ય રાક્ષસોની સામે વિજય મેળવવાને શક્તિ મળતી નથી.
નવે નવન, ૨૩-૧૧- ૧૯૨૮, પા. ૧૩૨
૯૬. ભૂલના એકરારનું મહત્ત્વ (દિલ્હીની જાહેર જનતાને સંબોધન, ‘સાપ્તાહિક પત્ર'માંથી)
કોઈએ પોતાને હાથે દિવસ દરમિયાન થયેલી ભૂલનો એકરાર સાંજ પડયા પહેલાં કરી લીધા વિના રહેવું નહીં, એ સિદ્ધાંતનું હું હંમેશ પાલન કરતો આવ્યો છું. ભૂલ કરવામાંથી કોઈ માણસ બચતાં નથી, એટલે જખમ ભૂલ કરવામાં નથી, તેને છુપાવવામાં છે, અને તને છાવરી વાળવાને અથવા તેના પર ઢોળ ચઢાવવાને ખાતર તેમાં જૂઠાણાનો ઉમેરો કરવામાં છે. શરીર પર થયેલા ગૂમડામાં પરુ ભરાય, ત્યારે તેને દબાવી તેમાંથી પરુનું ઝેર કાઢી નાખવું જોઈએ. આમ કરવાથી ગૂમડું બેસી જાય છે. પણ ઝેર અંદર ફેલાયું, તો ચોકકસ મોત આવ્યું સમજવું. ઘણાં વરસ પર અમારે ત્યાં સાબરમતી આશ્રમમાં સૈયડનો ચેપ ફેલાય હતો, ને બળિયા નીકળવાથી ઘણા દર્દી ખાટલે પડયા હતા. પણ જેમને ફોલ્લા ઊઠયા, તેના બળિયાનું ઝેર બહાર નીકળી ગયું. તે બધા બચી
૧. કવિ રવીન્દ્રનાથ ટાગોરના મોટા ભાઈ.
