________________
વિભાગ-૪
ભગવદ્ગીતા
૮૬. ગીતામાતા કાશી વિશ્વવિદ્યાલય બનારસના વિદ્યાર્થીઓને ગીતા વિશે ‘બે બોલ’ બોલવા આચાર્ય શ્રી આનંદશંકર ધ્રુવે કહ્યું ત્યારે ગાંધીજીએ હિંદી ભાષણ દરમિયાન કહ્યું:
‘‘આચાર્યશ્રી આનંદશંકરે મને ગીતામાતા ઉપર કંઈક કહેવાને કહ્યું છે. એમની સમક્ષ હું શું કહી શકું? એમના જ્ઞાનનો મને પૂરેપૂરો પરિચય છે. માલવીયાજીની આગળ હું શું બોલું? એ તો ભાગવતનો નિત્યપાઠ કરનારા છે. ગીતાને તે પી ગયા છે. મારે તમારી આગળ આવીને ગીતા ઉપર કંઈક કહેવાનું છે એમ મેં કહ્યું ત્યારે સરદાર બોલ્યા : ‘‘આવા ધુરંધરો આગળ ગીતા ઉપર શું બોલવાના હતા?'' સરદારની વાત સાચી છે. જેમની આગળ માલવીયાજી જેવા પિતા અને યુવજી જેવા આચાર્ય – અને તે વળી કાશીની પંડિતનગરીમાં – છે તેમને અમારા જેવા ભંગી, વણકર, ખેડૂત શું કહી શકે? પણ હું તો માત્ર મારા જેવા પ્રાકૃત મનુષ્યો ઉપર ગીતાનો શો પ્રભાવ પડ્યો છે એ કાહવા અહીંયા આવ્યો છું. વલ્લભભાઈની ઉપર ગીતાની જે અસર પડી તે તમે કલ્પી શકો છો ? યરવડામાં એમણે ગીતામાંથી વધારેમાં વધારે આસ્વાસન મેળવ્યું હતું, એનો સાક્ષી હું છું. તેમણે ગીતાનો અભ્યાસ પંડિત સાતવળેકરના પુસ્તકમાંથી સંસ્કૃત શીખવાનો આરંભ કરીને શરૂ કર્યો. રાત-દિન, ઊઠતાં –બેસતાં, એ જ કામ તેમણે કર્યું. કોઈને એમ હોય કે આમ ઘરડે ઘડપણ પ્રપંચમાં કયાં પડ્યા? પણ અમે વિચાર કર્યા કે અન્ય ધર્માવલંબીઓની પાસે જેમ બાઈબલ કે કુરાન છે તેમ આપણી પાસે કયું પુસ્તક છે? વેદ? ભાગવત? નહીં. દેવીપુરાણ? નહીં. બહુ બચપણમાં મને કહેવામાં આવ્યું કે વેદોનો અભ્યાસ કરવો
૧૫ ૩
