________________
૬૦. ઈશ્વરનો કરાર (કોંગ્રેસ હાઉસ, મુંબઈમાં આપેલા ભાપણનું તારતમ્ય. ‘સાપ્તાહિક પત્ર' માંથી)
તમને આશ્ચર્ય થશે કે જ્યારે ઈશ્વર છે કે નહીં અને વિશે જ ઘણા લોકો દુવિધામાં પડેલા છે ત્યારે મેં મુંબઈમાં જાહેર પ્રાર્થના રાખવાનું શા સારુ કબૂલ કર્યું હશે ? બીજા કેટલાક કહે છે કે “ઈશ્વર જો અંતર્યામી હોય તો પ્રાર્થના શી? તો કોણ કોની પ્રાર્થના કરે? કોને બોલાવે ?' આ બૌદ્ધિક પ્રશ્નોના ઉત્તર આપવાને હું અહીં આવ્યો નથી. હું તો એટલું જ કહી શકું કે હું બચપણથી પ્રાર્થના કરતાં આવ્યાં છું ને એ પ્રાર્થના જ મારે માટે આધારરૂપ થઈ પડેલી છે.
. છતાં શંકા અને નિરાશાથી દિમૂઢ થઈ ગયેલા લોકો પણ છે. એમને માટે પ્રભુ નામનું સ્મરણ છે. ભગવાને કહ્યું જ છે કે નિર્બળ બની જુઓ ત્યારે એનું નામ લેશો તો એ બળ બની જશે. સુરદાસ ગાયું છે કે 'નિર્બલ કે બલ રામ'. એ બળ ગાળ દેવાથી કે લાકડી ઉગામવાથી થોડું આવી શકે છે? રામજીનું નામ એટલે ભગવાનનું નામ. અનાં હજારો નામ છે; રામજી, અલ્લાહ જે નામ તમને પ્રિય હોય તે નામથી ભગવાનનું રટણ કરો. જે ક્ષણે તમે બીજાં બધાં બળનો આધાર લેશો તે ક્ષણે તમને બળ મળશે, તમારી નિરાશા નીકળી જશે. એ ભજનમાં ગજરાજની વાત આપેલી છે. ગજરાજને મગરે ખેંચ્યો ને પાણી એટલે સુધી આવ્યું કે તે લગભગ ફૂખ્યો. એકલી સૂંઢની અણી જ પાણી બહાર રહી. તે વખતે તેણે રામજીનું નામ લીધું ને તે ઊગરી ગયાં. એ રૂપક જ છે, છતાં એમાં જે રહસ્ય રહેલું છે તે સાચું છે. જીવનમાં અનેક વાર મેં એનો અનુભવ કરેલો છે. ઉપર આકાશ ને નીચે ધરતી લાગે તેવે વખતે મેં રામજીનું નામ લીધું છે. એનું નામ આપણામાં નિરાશા આવી ગઈ હોય તો તેને દૂર કરે છે ને નિરાશાને ભગાડે છે. આજે હિંદુસ્તાનમાં કાળું વાદળ આવેલું દેખાતું હોય તો પ્રાર્થના અને દૂર કરશે. જે પ્રાર્થના કરશે તેને માટે નિરાશા આશા બની જશે.
આપણે પ્રાર્થના કરીએ કે આપણા હૃદયમાંથી કૂડકપટ છળ નીકળી જાય, તો હૃદયમાં નિરાશા કદી નહીં રહે. એ ભગવાનની પ્રતિજ્ઞા છે.
નિવપુ, ૨-૬-૧૯૩૫, પા. ૯૨