________________
પ૯. ઈશ્વરનું વચન (ગાંધીજીએ સવારની પ્રાર્થનામાં આશ્રમવાસીઓને ગીતા ઉપર આપેલાં
પ્રવચનોનું સંક્ષિપ્ત. ‘ધ વીક' નામના લેખમાંથી) સાયં પ્રાર્થનામાં જ્યારે સમય હોય ત્યારે ગાંધીજી દિવસની કોઈ ઘટના ઉપર વિવેચન કરે છે. અને પ્રાતઃ પ્રાર્થનામાં સામાન્ય રીતે ગીતાનો જે અધ્યાય તે પ્રાતઃ કાળે બોલાય તેના ઉપર કંઈક કહે છે. આ કાંઈ લાંબી ટીકા કે વિવેચન નથી હોતું. માત્ર થોડાં સૂચક વચનો કે વાક્યો જેથી તે તે અધ્યાયના અભ્યાસ ઉપર પ્રકાશ પડે. દાખલા તરીકે: ‘‘૯મો અધ્યાય – આ અધ્યાય આપણા જેવા દરદીઓને માટે – અંતર્થ્યથાથી પીડાતા દરદીઓ માટે – મલમપટ્ટીરૂપ છે. આપણે સૌ વિકારોથી ભરેલા છીએ, અને વિકાર મટાડવાનો કોલ – વચન ભગવાને પોતાને શરણ જનારને આપ્યો છે. આ અધ્યાયમાંથી એમ પણ ખબર પડે છે કે ગીતા લખાઈ ત્યારે વર્ણાશ્રમ ધર્મમાં ઊંચનીચના ભેદ પેસી ચૂકયા હતા, અને એકબીજાને એકબીજાથી નીચા ગણવા લાગ્યા હતા. બાકી, કોણ ઊંચો અને કોણ નીચો છે? ‘‘સુદુરાચાર'' કહ્યા તે કોઈ બીજા નથી. આપણે જ છીએ. દયનાં અનેક પાપો કરનારા – બહારથી ઊજળા થઈને ફરનારા – આપણે સૌ પાપી છીએ અને તેમને માટે ભગવાને વચન આપેલું છે. જે સંપૂર્ણ નિર્વિકારી હોય તે બીજાને આંગળી કરીને બતાવે કે ફલાણો વિકારી છે. સૌ સરખા વિકારી છીએ, અને તે વિકારો મટાડવા માટે આમાં ભગવશરણની રામબાણ દવા બતાવી છે. એથી એમ ન સમજવું કે પ્રયત્ન વિના બધા વિકારો શરણથી ધોવાઈ જશે. જેને ઈન્દ્રિયો, ઇચ્છા વિરુદ્ધ વિષયો તરફ ખેંચી જાય છે તે પ્રયત્ન કરતો અને આંસુ સારતો જ્યારે ભગવાન તરફ વળશે ત્યારે ભગવાન જરૂર તેને વિકારમુકત કરશે.
અગિયારમાં અને બારમો અધ્યાય :
અગિયારમામાં ભગવાનનાં અનેકાનેક દર્શન કરાવીને એ ભકિતને માટે માણસને તૈયાર કર્યો છે, અને પછી બારમામાં ભક્તિનું રહસ્ય કહ્યું છે, સાચા ભકતને વર્ણવ્યો છે. એ અધ્યાય તો એટલો નાનો છે કે કોઈ પણ જણ એને કંઠે કરી શકે છે.
૭