________________
૧૬. ત્યાગ - ઉપાદાનશૂન્યત્વ શકિત
જે ઘટતું-વધતું નથી એવા સ્વરૂપમાં નિયતત્વરૂપ-નિશ્ચિત પણે જેમનું તેમ રહેવારૂપ ત્યાગ-ઉપાદાન શૂન્યત્વ શકિત. જ્ઞાયક આત્મા જે ધ્રુવ નિત્યાનંદ-પૂર્ણાનંદ છે, તેમાં ઘટાડો કે વધારો થતો નથી અર્થાત્ પરિપૂર્ણ અવસ્થિત છે.
શુધ્ધ આત્મદ્રવ્ય છે એ તો ત્રણે કાળ માટે ત્યાગ-ઉપાદાન શૂન્ય રહિત છે. પરનું ગ્રહણ કે પરનો ત્યાગ એ તો મૂળ જીવના સ્વરૂપમાં જ નથી. વધ-ઘટ રહિત નિયતત્વરૂપ શકિત છે તેનું પર્યાયમાં પરિણમન થાય છે. તેથી પર્યાયમાં શકિત વ્યાપક થતાં દ્રવ્યની નિર્મળ પર્યાયમાં પણ ઘટવધ થતી નથી. આ ઘટ-વધ ન થવી એને જ ત્યાગ-ઉપાદાન શૂન્યત્વ સ્વભાવ કહે છે.
બંધભાવનો નાશ કરવા માટે આમ ભાવના ભાવવી કે :- “હું નિર્વિકલ્પ છું, હું ભરિતાવસ્થ એટલે નિશ્ચયશકિતથી પરિપૂર્ણ ભરેલો અવસ્થિત છું.” આમ ઘટ-વધ રહિત અનંત શકિતથી ભરપૂર સહજ શુધ્ધ જ્ઞાનાનંદ સ્વભાવ એવો આત્મા છું.
નિજ ત્રિકાળી દ્રવ્યની સન્મુખ થઈ પરિણમતાં જ ત્યાગ-ઉપાદાન શૂન્યત્વ ગુણનું પરિણમન પણ થાય છે. સમ્યગદર્શનની પર્યાય હોય તો પણ તે પર્યાયપૂર્ણ દ્રવ્યને સિદ્ધ કરે છે.
જિન સોહી હૈ આતમા, અન્ય સોહી હૈ કર્મ; યહી વચનસે સમજ લે, જિન પ્રવચન કા મર્મ.
દરેક ગુણની પર્યાયમાં આ શકિત રહેલી છે. જેથી જ્ઞાનની પર્યાય પરશેયના પ્રહણ ત્યાગથી શૂન્ય છે. શ્રદ્ધાની પર્યાય મિથ્યાત્વના ગ્રહણ ત્યાગથી શૂન્ય છે. સંપૂર્ણ દ્રવ્ય છે તે ગુણી છે, તેમાં શકિતઓ તે ગુણ છે. ગુણ કહીએ કે સ્વભાવ કહીએ કે સત્ત્વનું સત્ત્વ કહીએ બધાનો એક જ અર્થ છે. પૂર્ણ ભરિતાવસ્થ કેવળજ્ઞાન સ્વભાવી આત્મા છે, તે ઘટ-વધ રહિત સદાય એવો ને એવો જ છે એમ સ્વીકારી તેના આશ્રયે પરિણમવું તે ધર્મ છે. આ ત્યાગ-ઉપાદાન શૂન્યત્વ શકિત છે.
૯૦
