Page Text
________________
જ્ઞાન ચારિત્રાણિ મોક્ષમાર્ગ :” તથા એમ કહ્યું કે “જ્ઞાનક્રિયાભ્યામ મોક્ષ' તે સંબંધી વિચાર ચોથા ગુણસ્થાનથી માંડીને ચૌદમાં ગુણસ્થાન સુધી મોક્ષમાર્ગ કહો. તેનું વિવરણ-સમ્યરૂપ જ્ઞાનધારા અને વિશુધ્ધરૂપ ચારિત્રધારા એ બંને ધારા મોક્ષમાર્ગ તરફ ચાલી; ત્યાં જ્ઞાન વડે જ્ઞાનની શુધ્ધતાને ક્રિયા વડે ક્રિયાની (ચારિત્રની) શુધ્ધતા થવા લાગી. જો વિશુધ્ધતામાં શુધ્ધતા ન હોત તો કેવળીને વિષે જ્ઞાનગુણ શુધ્ધ હોત ને ક્રિયા ચારિત્ર) અશુધ્ધ રહેત, પણ એમ તો હોતું નથી. તેમાં શુધ્ધતા હતી તેનાથી વિશુધ્ધતા થઈ. અહીં કોઈ કહે કે જ્ઞાનની શુધ્ધતા વડે ક્રિયા શુધ્ધ થઈ; પણ એમ નથી. કોઈ ગુણ : અન્ય ગુણના સહારે નથી, સર્વે અસહાયરૂપ છે. વળી જો ક્રિયા પધ્ધતિ સર્વથા અશુધ્ધ હોત તો અશુધ્ધતાની એટલી શકિત નથી કે જે મોક્ષમાર્ગ તરફ ચાલે માટે વિશુધ્ધતામાં યથાખ્યાતનો અંશ છે તેથી તે અંશ ક્રમે ક્રમે પૂર્ણ થયો.”
ઉપાદાન-નિમિત્તની ચૌભંગીનો ઉપસંહાર કરતાં કહે છે કે :
હે પ્રશ્નકાર ભાઈ ! તે વિશુધ્ધતામાં શુધ્ધતા માની કે નહિ? જો તે માની, તો કોઈ અન્ય કહેવાનું કાર્ય નથી. જો તે ન માની તો તારું દ્રવ્ય એ પ્રકારે પરિણમ્યું છે. અમે શું કરીએ ? જો તે માની તો તને શાબાશી !
એકલા રાગમાં ઊભા રહીને, રાગને જે મોક્ષમાર્ગ સમજી લે તેને શાબાશી નથી કહેતાં; પણ તેમાંથી સ્વભાવનું લક્ષ જેણે કરી લીધું, જેણે એક રાગના અભાવ ઉપરથી સર્વ રાગ વગરનો શુધ્ધ સ્વભાવ લક્ષગત કરી લીધો, તેને સંતો શાબાશી આપે છે......તે જરૂર મોક્ષમાર્ગ પામશે એવા સંતોના આર્શીવાદ છે.
- હવે પર્યાયાર્થિક ચૌભંગી એટલે ભિન્ન ભિન્ન દ્રવ્યના આશ્રયે ઉપાદાન નિમિત્ત સંબંધી ચાર પ્રકારનું વર્ણન કરે છે.
૧. વકતા અજ્ઞાની અને શ્રોતા પણ અજ્ઞાની. તો તે નિમિત્ત પણ અશુધ્ધ અને ઉપાદાન પણ અશુધ્ધ. ૨. વતા અજ્ઞાની અને શ્રોતા જ્ઞાની. તે નિમિત્ત અશુધ્ધ, ઉપાદાન શુધ્ધ. ૩. વતા જ્ઞાની અને શ્રોતા અજ્ઞાની. તે નિમિત્ત શુધ્ધ અને ઉપાદાન અશુધ્ધ. ૪. વક્તા જ્ઞાની અને શ્રોતા પણ જ્ઞાની. તે નિમિત્ત પણ શુધ્ધ અને ઉપાદાન પણ શુધ્ધ.
એ પ્રમાણે પર્યાયાર્થિકનયથી ઉપાદાન-નિમિત્તની ચૌભંગી કહી.
| SR No. | 005965 |
| Book Title | Samyakdarshan ane Aatmshakti |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Mumukshu |
| Publisher | Rasikbhai Shah |
| Publication Year | 2005 |
| Total Pages | 132 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |