________________
ગયો હોય તેમ જણાતાં છતાં તે પોતે નિજ અસંખ્યાત પ્રદેશોમાં જ સ્થિત છે.
અર્થાત્ - (૧) આત્મામાં એકતા સાથે અનેકતા રહેલી છે. (૨) આત્મા વસ્તુ તરીકે કાયમ રહીને અવસ્થા તરીકે ક્રમે ક્રમે બદલાય છે. (૩) આત્મા એક જ સમયે સ્વક્ષેત્રમાં રહેલો છે એવો દેખાવા છતાં લોકાલોકને જાણવાની અપેક્ષાએ આખા લોકને ધારે છે એમ પણ દેખાય છે. આત્માને આવી રીતે જોઈએ ત્યારે આત્મા જાણ્યો કે અનુભવ્યો કહેવાય.
કષાય કલિકતઃ અલતિ શાંતિરસ્પેકતો; ભવોપતિરેકતઃ સ્પૃશસિ મુકિતરાપ્યકતા જગત્રિયમેકતઃ સ્કુરતિ ચિચ્ચકાસ્યકત;
સ્વભાવમહિમાત્મનો વિજયતેડદભૂતાભૂતઃ શાર૭૪ શ્લોકાર્થ : એક તરફથી જોતાં કષાયોનો કલેશ દેખાય છે અને એક તરફથી જોતાં શાંતિ-કષાયોના અભાવરૂપ શાંતભાવ છે. એક તરફથી જોતાં સંસાર સંબંધી પીડા દેખાય છે અને એક તરફથી જોતાં મુકિત પણ સ્પર્શે છે. એક તરફથી જોતાં ત્રણ લોક સ્કુરાયમાન થાય છે-દેખાય છે અને એક તરફથી જોતાં કેવળ એક ચૈતન્ય જ શોભે છે. આત્માનો અભૂતથી પણ અભૂત સ્વભાવમહિમા જયવંત વર્તે છે એટલે કે કોઈથી બાધા પામતો નથી. ભાવાર્થ : ભાવાર્થ ૨૭૩ પ્રમાણે જ છે. આત્માનો અનેકાંતમય સ્વભાવ સાંભળીને અન્યવાદીને ભારે આશ્ચર્ય થાય છે. તેને આ વાતમાં વિરુધ્ધતા ભાસે છે. તે અનેકાંતમયા સ્વભાવની વાતને પોતાના ચિત્તમાં સમાવી કે જીરવી શકતો નથી. જો કદાચિત તેને શ્રધ્ધા થાય તો પણ પ્રથમ અવસ્થામાં તેને બહુ અભૂતતા લાગે છે કે “આ ભિન્ન વચનો મહા ઉપકારી છે, વસ્તુના યથાર્થ સ્વરૂપને જણાવનારા છે. મે અનાદિકાળ આવા યથાર્થ વરૂપના જ્ઞાન વિના જ ગુમાવ્યો-ખોયો છે.
જ્યતિ સહજતેજ : પુંજમક્કત્રિલોકી - સ્મલદખિલ વિકલ્પોડયેક એવ સ્વરૂપ સ્વરસ વિસરપૂર્ણચ્છિનનતત્વોપલંભઃ, પ્રસજનિયમિતાર્જિશ્ચિચ્ચમત્કાર એષઃ ૨૭પા
