________________
આરસી
નાગરિકો નૈતિક રીતે નિર્બળ અને અપ્રમાણિક હોય ત્યારે સરકારે જ નૈતિક-પ્રમાણિક બનવું જોઈએ એમ એકપક્ષી કહેવું અર્ધસત્ય છે. માનવીનું મુખકદરૂપું હોય ત્યારે અરીસાના પ્રતિબિબે જ સુંદ બનવું જોઈએ એના જેવી આ વાત છે. હક્ક હિ, યોગ્યતા
સ્વાતંત્ર્ય એ જન્મસિદ્ધ હક નથી, પણ યોગ્યતાથી પ્રાપ્ત થએલો અધિકાર છે. સ્વાતંત્ર્ય એ જો જઉમરાદ્ધ હક્ક હોય તો બાળકને મત-સ્વાતંત્ર્ય, વ્યભિચારીને આચાર-સ્વાતંત્ર્ય, મૂર્ખને વિચારસ્વાતંત્ર્ય, કજિયાખોરને વાણી-સ્વાતંત્ર્ય અને જન્માંધળું પરિભ્રમણ-સ્વાતંત્ર્ય મળવું જોઈએ. અને એ મળે તો તેનું કેવું ભયંકર પરિણામ આવે એટલે જ જીવન-દ્રષ્યઓ કહે છેઃ હક્ક નહિ, પણ યોગ્યતા વિકસાવો.
એ
જીવન સૌરભ ૧૦૮
