________________
બ્રહ્મ કે ભ્રમ?
સંધ્યા નમી ગઈ હતી. હવે વંચાય તેમ નહોતું એટલે ગુરુએ પિથી બાંધી શિષ્યને આપતાં કહ્યું: “અંદરના ખંડમાં આ મૂકી આવ.” શિષ્ય ભડકીને પાછો આવ્યો: “ગુરુદેવ! ખંડમાં સર્પ પડયો છે.” “તે લે, આ જાંગુલિમંત્ર. આના પ્રભાવથી એ ચાલ્યો જશે.”
શિષ્ય પાછો આવ્યો: “ગુરુદેવ! મંત્ર ભણ્યો પણ સર્પ ત્યાં જ છે.” “તેં શ્રદ્ધાથી નહિ ભણ્યો હોય.”
શિષ્ય પાછો આવ્યો: “ગુરુદેવ! વિશ્વાસ–પૂરા વિશ્વાસથી જાપ કર્યો પણ સર્પ તો પોતાના સ્થાનથી જરીય ખસતો
નથી!”.
“હે વત્સ! હવે મંત્ર નહિ, દીવ લઈને જા.” શિષ્ય દીપકના પ્રકાશમાં જોયું એ તો દોરડું જ હતું
ગુરુએ ગંભીરતાને મધુર સ્મિતથી રંગતાં કહ્યું: “જ્યાં જે નથી ત્યાં તે છે એવી ભ્રમજાળ પ્રસરી હોય ત્યાં વસ્તુને પ્રત્યક્ષ કરવા વિધિ વિધાન નહિ, જ્ઞાનદીપકનો પ્રકાશ જ વધુ ઉપયોગી થાય. ભ્રમ અને બ્રહ્મની વિવેકદૃષ્ટિ વિધિમત્રોથી નહિ, પણ જ્ઞાનથી જ ખીલે છે.”
