________________
**
કાચ નહિ, કંચન
ઝાંસીની રાણી લક્ષ્મીબાઈના પરાક્રમેાથી કોણ અજાણ્યું છે? એ વિધવા હોવા છતાં પોતાની બુદ્ધિ અને શકિતથી આખું રાજય ચલાવતી હતી. એની રાજધાનીમાં એક નિ:સ્પૃહી વિદ્રાન કથા કરવા આવ્યા હતા. સભામાં રાણી પણ હાજર હતાં. રાણીનાં કંચનવાઁ કાંડાં પર બે સુવર્ણકંકણ શાભી રહ્યાં હતાં. જૂનવાણી કથાકારે જરા હળવી ટીકા કરી: “આજકાલ ધર્મની મર્યાદા તૂટતી જાય છે. જે સ્ત્રીઓ પતિના જીવતાં કાચની બંગડીઓ પહેરતી તે વિધવા થતાં સુવર્ણકંકણ પહેરે છે!”
રાણીથી ન રહેવાયું. “પંડિતજી! પતિ જીવતાં સ્ત્રી કાચની બંગડી પહેરે છે તે યાદ રાખવા કે શરીર કાચ જેવું નાજુક અને નશ્વર છે. પણ એ શરીર પડી જતાં આત્મા પરમાત્મરૂપ શાશ્વત સુવર્ણમાં ભળી જાય છે તેનું પ્રતીક આ કંકણ છે. હવે અમે કાચ જેવા નહિ, સુવર્ણરૂપ સ્વામીનું શરણ લીધું છે તેની યાદ એ આ કડાં છે.”
. આત્મજ્ઞાનપૂર્ણ આ ઉત્તરથી પ્રભાવિત થયેલ વિદ્રાન રાણીને નમી જ પડયો.
