________________
પ્રશ્ન - ૫ તુમ્ પ્રત્યયાત્ત કૃદન્તને પ્રયોગમાં વાપરી બતાવો. ઉત્તર-૫ (૧) પુસ્તકં નેતુમાસ્કૃતિ-પુસ્તક લઈ જવા માટે આવે છે. (૨) ધનં રાતું પ્રાર્થયને - તેઓ ધન આપવા માટે પ્રાર્થના કરે છે.
(૩) મિત્ર પવિતું પુસ્તનિ યાવને – મિત્રો ભણવા માટે પુસ્તકો માંગે છે....
(૪) જીવાત્રક્ષતું પ્રયતત્તે – તે જીવોને બચાવવા પ્રયત્ન કરે છે. (૫) પત્તાનિ નવું વનેડતિ - તે ફળો મેળવવા વનમાં ફરે છે. પ્રશ્ન - ૬ સંબંધકભૂતકૃદન્ત એટલે શું ?
ઉત્તર - ૬ સંબંધક = સંબંધવાળું. બીજી ક્રિયા સાથે જોડાણ હોય... અને ભૂત = થઈ ગયેલી (પહેલાની) ક્રિયાને બતાવનાર ધાતુને જે કૃત્મત્યય લાગે છે તે સંબંધક ભૂતકૃદન્ત કહેવાય. એટલે કે એકક્રિયા કરીને બીજી ક્રિયા કરતો હોય ત્યારે થઈ ગયેલી ક્રિયાને જણાવનાર ધાતુને વા પ્રત્યય લાગીને આ ક્રન્ત બને છે. દા.ત. વયે પડવા રમામદે અમે ભણીને રમીએ છીએ. અહીં રમવાની ક્રિયાએ વર્તમાનકાળની (ચાલુ) ક્રિયા છે. અને ભણીને = ભણવાની ક્રિયા થઈ ગઈ હોવાથી ભૂતકાળની છે રમવાની ક્રિયા સાથે આ ભણવાની ક્રિયા જોડાયેલી (સંબંધવાળી) છે માટે ભણવાની ક્રિયા જણાવનાર પત્ ધાતુને વા પ્રત્યય લાગીને સંબંધક ભૂતકૃદન્ત થાય. ટુંકમાં “ને જે ક્રિયાવાચક (ધાતુ) પાછળ લાગતું હોય તેને સ્વી પ્રત્યય લાગે છે. દા.ત. બોલીને.... ચાલીને.... હસીને.... કરીને.... વિ.... આ પ્રશ્ન - ૭ તુમ્ – સ્વી પ્રત્યયાત્ત કૃદન્તનાં અર્થમાં તફાવત શું ?.
ઉત્તર - ૭ તુમ્ પ્રત્યયાત્તકૃદન્ત દ્વારા જણાવાતી ક્રિયા હજુ થઈ નથી કરવાની બાકી છે. દા.ત. પાણી પીવા માટે જાય છે. અહીં જવાની ક્રિયા ચાલુ છે. પણ પીવાની ક્રિયા બાકી છે. જ્યારે ત્યા પ્રત્યયાત્ત કૃદન્ત દ્વારા જણાવાતી ક્રિયા થઈ ગયેલી છે. દા.ત. તે પાણી પીને જાય છે. અહીં બન્ને વાક્યમાં જવાની ક્રિયા તો સરખી જ છે પણ એકમાં (હેત્વર્થકૃદન્તમાં) .
૧૧૧
