________________
(૬) -નૃપો તેવદત્ત શત બ્લયતિ - રાજા દેવદત્તને સો (રૂપિયા)નો દંડ કરે છે. (બીજા દ્વિકર્મક ધાતુઓ છે તે મધ્યમામાં આવશે.)
પ્રશ્ન - ૯ કર્મણિનો ય પ્રત્યય લાગતાં ધાતુઓમાં શું ફેરફાર થાય?
ઉત્તર - ૯ કર્મણિનો ય પ્રત્યય લાગતાં (૧) ધાતુને અંતે રૂ કે ૩ હોય તો હું-ક (દીર્ઘ) થાય. દા.ત. "લક્ષીયતે, ઉન-નીયતે, ડું- ટૂયતે વિ..
(૨) ધાતુને અંતે શ્ર હોય તો રિ થાય. હૃ-યિતે | પૃ-સિયતે વિ. - (૩) સંયુક્ત વ્યંજન પછી જો 28 આવેલો હોય તો રિ ન કરવો. પણ ગુણ કરવો. મૃ-સ્મર્થત, સ્વ-સ્તર્યત વિ.
(૪) ધાતુને અંતે દીર્ઘ દૃ હોય તો શું થાય... - તૂ - તીર્થતા ગૂ-નીત વિ.. * - (૫) પરંતુ ઓક્ટભંજન પછી દીર્ઘ દૃ હોય તો શું ન કરતાં
કરવો - પૃ-પૂર્વતા - (૬) નન્ ધાતુનો ના આદેશ વિકલ્પ થાય છે ગાયતે, નન્યતે |
(૭) મન્ નો મૂ, નો ૩ વસ્ નો ૩ પ્રક્ નો પૂછું, વ૬ નો ૩, હે નો , વપૂ ન ૩ આદેશ થાય છે. મૂર્તિ, ઉદ્યતે, ૩ષ્યતે, પૃષ્ઠયો, ડચ, દૂયતે, તે વિ...
(૯)સ્થા-પા- ધાતુનાં મા નો છું થાય છે. થીયતે, પીયતે, રીયતે વિ.. આ પ્રશ્ન - ૧૦ કર્મણિપ્રયોગની વાક્યરચના કેવી રીતે કરવી ?
ઉત્તર - ૧૦ કર્મણિપ્રયોગની વાક્યરચનામાં ખાસ કર્મ ક્યા પુરુષક્યા વચનમાં છે ? તે જોઈ લેવું. તે પ્રમાણે ક્રિયાપદનો ઉપયોગ કરવો.
(૧) તે માં પતિ - તેઓ મને જુએ છે. તૈટું દશ્ય - તેઓ વડે હું જોવાઉં છું. (૨) નનવ ગાવાં થતિ - પિતાજી અમને બેને કહે છે. બિનનાવાં કથ્થવદે - પિતાજી વડે અમે બે કહેવાઈએ છીએ. (૩) સોન મિત્તતિ - તે અમને મળે છે. તેન વયં મિત્યારે – તેના વડે અમને મળાય છે.
