________________
થયા. તેમ આ પરતત્ત્વ ગો એટલે ઇન્દ્રિયો તેનો પાલક સ્વામી. આત્મા તેમાં ઈન્દ્ર સ્વરૂપે છે. ગુણ અને પર્યાય સહિત આ આત્મા છે તેમાં આત્મા આત્મદ્રવ્ય સ્વરૂપે ગુણ-પર્યાય વચ્ચે ઈન્દ્રની જેમ શોભી રહ્યું છે. માટે આત્મા ગોપ છે. આ પરતત્ત્વ ગોપેન્દ્ર હોવાથી ગોવિન્દ છે.
વિવે - વળી પરતત્ત્વ કેવું છે? વિષ્ણુ છે. વિષ્ણુ આ જગતમાં વ્યાપીને રહેલા પરમાત્મા છે. તે પણ કૃષ્ણનો પર્યાયવાચી શબ્દ છે તેમના દર્શનમાં કૃષ્ણની બાળલીલામાં મુકુન્દ, યૌવનમાં ગોવિન્દ તરીકે પરમાત્મા મનાય છે અને ભગવાન તરીકે વિષ્ણુ સ્વરૂપ મનાય છે. વિષ્ણુ એટલે જગતમાં વિષ્ણુ વ્યાપીને રહેલા છે. માટે તેઓ માને છે “જલે વિષ્ણુ સ્થલે વિષ્ણુ....” વિગેરે આ રીતે જગતવ્યાપી કૃષ્ણ ભગવાન તરીકે વિષ્ણુ સ્વરૂપ ધારણ કરે છે.
પરતત્વ જગતમાં વ્યાપીને રહેલું છે. પરતત્ત્વ આત્માનું શક્તિ સ્વરૂપ છે. જેને ચૈતન્ય નામથી સંબોધાય છે. તે અખિલ બ્રહ્માંડમાં અર્થાત ચૌદ રાજલોકમાં ત્રણ ભુવનમાં વ્યાપીને રહેલું છે. માટે કોઈ સ્થલ એવું નથી કે જ્યાં ચૈતન્ય શક્તિ ન હોય. આત્મા સ્વરૂપથી (શક્તિથી) જગવ્યાપી હોઈ શકે અને વ્યક્તિથી દેહવ્યાપી હોઈ શકે. આ પરતત્વ શક્તિ સ્વરૂપ હોવાથી શક્તિ સમગ્ર જીવ રાશિમાં અસ્તિત્વ ધરાવે છે. અને જીવરાશિ અંજનચૂર્ણના ડાબડાની જેમ ચૌદ રાજલોકમાં ઠાંસી ઠાંસીને ભરેલી છે. માટે શક્તિ સ્વરૂપ પરતત્ત્વ વિષ્ણુ છે. વ્યાપક સ્વભાવવાળો છે.
જિwાવે - વળી આ પરતત્ત્વ કેવું છે? જિષ્ણુ છે આ પણ કૃષ્ણના પર્યાયવાચી શબ્દથી જગતમાં-પરદર્શનમાં જે ભગવાન તરીકે સંબોધાય છે. કૃષ્ણ જયનશીલ હતા, તેમણે અસુરો વિગેરેને પણ જીતી લીધા છે. કોઈ ઠેકાણે પણ હાર ખાધી નથી તેથી તે જિષ્ણુ કહેવાય છે. આ પરતત્ત્વ જયનશીલ છે તે કર્મોથી કદી હારતું નથી. અર્થાત્ કર્મો તેના .
શકસ્તવ
