________________
આત્મા અને મન ભિન્ન છે. ઘણા સૂક્ષ્મ છે. તેને ઓળખવું ઘણું મુશ્કેલ છે. તેની ભેદરેખા મહાપુરુષોના દ્રષ્ટાંતથી જ જણાય. જ્યારે વિકારોનું તોફાન જાગે તે દ્રવ્યમનની ભૂમિકામાં છે. કે મોહની
ભૂમિકાનું છે કે અંતરાયનું છે. એ જ્યાં સુધી ન ઓળખે ત્યાં સુધી નિર્જરાના ભાવ ન આવે.
અંતર નિરીક્ષણ કરવા શારઝભ્યાસની જરૂર છે ! અંતરનિરીક્ષણ એક ભોમીયો છે. તે માટે શાસ્ત્રની શુધ્ધ સમજણ જોઇએ. તે સમજવા વિશિષ્ટ કોટીનું શ્રુતજ્ઞાન જોઇએ. દ્રવ્ય-ભાવથી મુંડણ થાય ત્યારે ભાવસંવરને સ્પર્શ..! ભાવસંવર અનુત્તર ધર્મ છે.
ચાસ્ત્રિ ધર્મનો પ્રાણ સંવર છે. કિયા એ વાડ છે. પણ ભગવાનની આજ્ઞાની વફાદારી કેટલી ?. ગૃહસ્થ કદાચ મનથી ભગવાનની આજ્ઞામાં હોય પણ વ્યવહારથી સંસારનું કાર્ય કરતો હોય તેથી તે બંને પ્રકારના સંવરને ન પામે. પણ સાધુ ભગવંત દ્રવ્ય - ભાવથી બંને પ્રકારે ત્યાગ કરે તે ભાવસંવરને પામે.
ભાવસંવર :- આત્માનો ઉપયોગમાં પરમાત્માની આજ્ઞાનું એક સ્વરૂપપણું મનની તન્મયતા નહીં તે અભવિને પણ મન-વચનકાયાની તન્મયતા હોય તેને અપ્રવિચાર ચારિત્ર હોય. આત્મામાં. મોહનીયકર્મ હોય પણ ક્રિયાનું બળ એટલું જોરદાર હોય કે મોહનીયકર્મ માથું ઊંચુ જ ન કરી શકે. તે ક્રિયાના બળથી રૈવેયક સુધી પહોંચી શકે છે. છતાં શુધ્ધ ન કહેવાય. તેના કર્મનો વિઝંભ થઈ ગયો હોય ભવપ્રત્યયી તેના કર્મ ઉદયમાં ન આવે. |
પૂ. હરિભદ્રસૂરી મહારાજા ઉપદેશ પ્રાસાદગ્રંથમાં... એક શિકારી પક્ષીઓને મારી ભરણ-પોષણ કરે છે........ ગામમાં પક્ષી ન મળે... માટે.... જંગલમાં... દાણા વેરે. જાળ પાથરે.... છેડા લઈ બાજુમાં રહે. પક્ષીઓ ચણવા ઉતરે. કોઈ બાજુમાંથી નીકળે તો ધીરે-ધીરે. ત્યાં મન-વચન-કાયાની પ્રવૃત્તિ કેવી છે . વિચાર શ્રી દશવૈકાલિક વાચના - ૪૭
૨ ૭૩)
