________________
અનાદિનાં સંસ્કારો ઓળખવાનું બળ જેમાંથી મળે તે સ્વાધ્યાય..! નિર્દોષ સંયમ પાલનનું બળ... સ્વાધ્યાયમાંથી જ મળે છે. વાણીનાં બળે કર્મની નિર્જરાના માર્ગે વળે તે સ્વાધ્યાય.
સ્વાધ્યાય - ધ્યાન એમાં ફેરી.... હા.. સ્વાધ્યાય માટે વિશિષ્ટ ક્ષયોપશમ અને વિશિષ્ટ સંયોગ જોઈએ. ગ્રહણ શકિત - ધારણા શકિત-અમુક ક્ષયોપશમ જ્ઞાનનો જોઇએ. કામ ન હોય તો સ્વાધ્યાય ધ્યાન.... ઈન્દ્રિયોનો જે અવ્યાપાર તે ધ્યાન નહીં પણ આત્મપ્રદેશોમાં વૃત્તિઓનું વિશ્રામ તે ધ્યાન..! ચંચળતા ઘટાડવી. (સ્પંદન ઘટતું
જાય.)
સ્પંદન બે પ્રકારે - શુભ- અશુભ... ભ્રમરને ધ્યાન છે (માલતીના કુલ પર બેસે.) ઈષ્ટ સંયોગમાં આર્તધ્યાન છે. આ અશુભ છે. આ ધ્યાન ત્યાગ કરવા લાયક છે.
પણ દાદાના દર્શન કરતાં ભાવના પરિણામની ધારા વડે આ આત્મામાં ફુરણા જાગે. શુભ સ્પંદન કહેવાય પછી ધ્યાન આવે... અશુભ સ્પંદન આર્તધ્યાન. એનું કાર્ય રૌદ્ર ધ્યાન શુભ સ્પંદન - ધર્મ ધ્યાન. એનું કાર્ય શુક્લ ધ્યાન.
વીતરાગ પરમાત્માની વાણીનાં સવાધ્યાય દ્વારા નિર્જરા સાચ. ધર્મ ધ્યાન દ્વારા સ્પંદન ઘટે. એથી મોહનીય જાય. પરંતુ જો નીચે ધર્મ અગ્નિ હોય તે તપેલીમાં રહેલું પાણી ઉછળે તેમ અશુભ યોગોનું સ્પંદન ચાલુ હોય તો તેમાં મોહનીયનું ઉત્તેજન છે.
આથી પરમાત્માની આજ્ઞા, સામાચારી અને ક્રિયાના આચરણ દ્વારા મોહનીય કર્મ ઘટે છે.
આજ્ઞાનુસારીતા વધુ એથી મોહ ઘટે અને સ્પંદન ઘટે. સ્વાધ્યાય શબ્દના આલંબનથી થાય. મહાનિશિથના... ચોથા અધ્યયનમાં કહ્યું છે - પતિના વિનિય - પ્રતિદિનની ક્રિયા સાધુની એમાં રહેલી છે, જેમ કે સાધુ ચાર પ્રહરમાં પહેલાને છેલ્લો પહોર સ્વાધ્યાય કરે. સૂત્ર શ્રી દશવૈકાલિક વાચના -૧ -
૨)
