________________
૨૨ તીર્થંકરના ઋજુ અને પ્રાશ હોવાથી તેઓ રાત્રિભોજનથી બચી શકે છે. માટે તેઓ રાત્રિભોજનથી બચી શકે. માટે તેઓને ઉત્તર ગુણમાં બતાવ્યું છે. અને મહાવીર પરમાત્માના સાધુઓ વદ-જડ હોવાથી છટું રાત્રિભોજન વ્રત બતાવ્યું છે.
રાત્રિભોજનની ચતુર્ભગી : - રાત્રે ગ્રહણ કરે રાત્રે વાપરે. દિવસે ગ્રહણ કરે રાત્રે વાપરે. રાત્રે ગ્રહણ કરે દિવસે વાપરે.
દિવસે ગ્રહણ કરે દિવસે વાપરે. શુધ્ધ ભાગો ભોજનનો. ઉપયોગ રાખે. જ્યણાપૂર્વક કરવાની ભાવના છે. લાલસા કે ઇચ્છા નથી પણ સૂર્ય ઉગ્યો છે અથવા અસ્ત થયો નથી એમ માનીને વહોરે તે દ્રવ્યથી, કારણ ભાવ નથી. પણ ભાવ છે રાત્રે વહોરવું અને ઉપયોગની મંદતાયે વહોરે તો ભાવ છે રાત્રે વહોરવું અને ઉપયોગની મંદતાયે વહોરે તો ભાવ રાત્રીભોજનનો દોષ લાગે. - પાંચમા ગુણઠાણના ત્રણભાગ જઘન્ય - મધ્યમ - ઉત્કૃષ્ટ. પૂ. રત્નશેખરસૂરી મહારાજે જધન્યથી ગુણસ્થાનક મારોહમાં કહ્યું છે. - નવકારમંત્રનું સ્મરણ, સંકલ્પ હિંસા અભક્ષ્યનો ત્યાગ, રાત્રિભોજનનો ત્યાગ હોય તો જ પાંચમું ગુણઠાણું રૂછ્યું કહેવાય.
જઘન્ય શ્રાવકની મર્યાદા રાત્રિભોજનનો ત્યાગ અને કંદમૂળનો ત્યાગ સાથે સંકળાયેલી છે. રાત્રે ૧૨ વાગ્યા સુધી દેવસી પ્રતિક્રમણની મર્યાદા છે. રાત્રિભોજન અને અભણ્યના ત્યાગથી જીભ ઉપર કાબુ આવે. એથી શ્રાવકપણાની ભૂમિકા બંધાય મુદ્રિસહી અને ધારણા પચ્ચકખાણએ સાંકેતિક પચ્ચકખાણ છે. નવકારશીના પચ્ચકખાણ સાંકેતિક નથી.
શ્રી દશવૈકાલિક વાચના -
૩
૧
૭૭)
