________________
શ્રી મુનિસુવ્રત સ્વામીજી, 836
ન શકે એવી પોતાની માન્યતાની દઢ પકડ તેનામાં હોય છે. જ્ઞાનીઓ તેને દૃષ્ટિરાગ તરીકે ઓળખાવે છે. એકાંત દર્શનમાં તીવ્ર રુચિ અને આગ્રહવાળા જીવો આવા દૃષ્ટિરાગમાં જાય છે, તેમ સ્વદર્શનમાં પણ કોઈ પણ વસ્તુને માધ્યસ્થ દષ્ટિથી સમજ્યા વિના તીવ્ર આગ્રહ, તીવ્ર પકડ હોય તો તે પણ દૃષ્ટિરાગમાં જાય છે. હવે તેવા રાગના પક્ષનો જીવ ત્યાગ ન કરે ત્યાં સુધી તે તત્ત્વ ક્યાંથી પામી શકે ? તે જ રીતે પર મતનો દ્વેષ પણ કામનો નહિ. એ જ રીતે મોહ એટલે આત્માના શુદ્ધ સ્વરૂપનું અજ્ઞાન અને પર પદાર્થમાં મમત્વ તે પણ તત્ત્વની પ્રાપ્તિમાં બાધારૂપ છે માટે જ અહિંયા કહે છે કે, “રાગ-દ્વેષ-મોહ પણ વર્જિત આતમ શું રઢ મંડી.” સ્નેહરાગ અને કામરાગનો ત્યાગ થઈ શકે છે પણ દૃષ્ટિરાગનો ત્યાગ કઠિન છે. દૃષ્ટિમાં વૈરાગ્ય, માધ્યસ્થતા, વિશાળતા, ઉદારતા આવે અને સ્યાદ્વાદી બને તો આપોઆપ દૃષ્ટિરાગ છૂટી જાય. “પક્ષ ત્યાં મોક્ષ નહિ' એ ઉક્તિ મુમુક્ષુએ લક્ષમાં લઈ સ્યાદ્વાદભાવ કેળવવા જેવો છે. જ'કાર છોડી દઈને “પણ”ના પ્રયોગમાં આવી જઈ અન્ય પક્ષમાં સત્ય હોય તો તે સત્યને સ્વીકારી સન્ના માર્ગે સત્યાર્થીએ આગળ વધવા પ્રયત્નશીલ થવું જોઈએ. ' આ ત્રણેનો ત્યાગ કરી એક માત્ર સ્વરૂપમાં ડૂબકી લગાવીને - નિરંતર રહો, તો આત્મા અનુભવમાં આવી જશે. અનંતકાળે જે પ્રાપ્ત થયું નથી, તે પ્રાપ્ત થવાને માટે અમુક કાળ વ્યતીત થાય, શુદ્ધાત્માને ઓળખવા માટે સમય જાય, તો તેમાં કાંઈ ખોટું નથી પણ તે સાર્થક છે, પરંતુ અનંતકાળે જે પ્રાપ્ત નથી થયું તેને વિશે ભ્રાંતિ થાય, ભૂલ થાય તે નુકસાન બહુ મોટું છે.
જેની પાસેથી આત્મા જાણવો છે, તે પોતે આત્માને પામેલ છે કે નંહિ? તેને આત્માની અનુભવ દશા લાધી છે કે નહિ? તેની બરાબર
જ્ઞાનાવરણીયકર્મને અંગે જ્ઞાન અજ્ઞાનરૂપે પરિણમે છે અને મોહનીયકર્મને અંગે જ્ઞાન વિકારી બને છે.
