________________
801
હૃદય નયન નિહાળે જગધણી
શ્રી મુનિસુવ્રત જિનરાજ એક મુજ વિનતી નિસુણો, આતમ તત્વ કર્યું જાણું! જગદગુરુ, ઓડ વિચાર મુજ કહીઓ, આતમ તત્ત્વ જાણ્યા વિણ નિર્મળ, ચિત્ત સમાધિન લડીયો.મુનિ સુરત.૧
અર્થ : હે મુનિસુવ્રત જિનરાજ ! મારી એક વિનંતી સાંભળો ! આત્માનું સ્વરૂપ કેવું છે? તે હું કેમ જાણી શકું? તે સ્વરૂપ કેવા પ્રકારનું છે? તે હે જગદ્ગુરુ! મને સમજાવો! કારણકે આત્માના સ્વરૂપને જાણ્યા વિના ચિત્ત નિર્મળ સમાધિને પામી શકતું નથી.
વિવેચનઃ જે વિષયમાં કાર્ય સિદ્ધિ કરવી હોય, તે વિષયમાં ચિત્ત નિઃશંક અર્થાત્ સંશય રહિત જોઇએ. સંશય યુક્ત ચિત્ત કાર્યની સફળતાને પામતું નથી. કુંભારને માટીમાં ઘડો છે, એવો નિશ્ચય છે માટે જ તે માટીમાંથી ઘડો બનાવવા પ્રયત્ન કરે છે. તેમ આત્મતત્ત્વના વિષયમાં દઢ નિર્ણય ન હોય, આત્મસ્વરૂપ કેવું છે ? એમાં નિઃશંકતા ન હોય, તો
ક્યારે પણ અસ્થિર ચિત્તથી સાધના થઈ શકતી નથી. સ્થિર ચિત્તથી કરાયેલી સાધના જ સમાધિ આપી શકે છે. ચિત્તની સ્થિરતા માટે આત્મતત્ત્વનો નિર્ણય અતિ ઉપયોગી મનાયો છે. વળી જેને આત્મસ્વરૂપનો નિર્ણય થયો છે, તે જ તેને પામવા પ્રયત્નશીલ થાય છે.
આત્મા કેવો હશે? નિત્ય હશે કે અનિત્ય એક કે અનેક મોક્ષમાં આત્મા શું કરતો હશે? મોક્ષમાં કાંઈ જ કરવાનું ન હોય તો પછી ત્યાં અનંતકાળ કેમ જાય? મોક્ષમાં એકલા એકલા શું કરવાનું અહિંયા ખાવા પીવામાં, બોલવા ચાલવામાં, હરવા-ફરવામાં પ્રત્યક્ષપણે સુખ અનુભવાય છે અને મોક્ષમાં જો આમાનું કાંઈ જ ન હોય, તો ત્યાં અનંત આનંદ કેમ હોય ? શરીર ન હોય, ઇન્દ્રિયો ન હોય, તો પછી
આપણી પાસે જે હોય, તે બીજાને આપવું એને ફરજ કહેવાય.
