________________
1645 . હૃદય નયન નિહાળે જગધણી
પરિણતિનો અંશ પ્રગટ થતો નથી. વીતરાગ પરિણતિનો અંશ પ્રગટાવવા માટે ક્ષમાદિગુણોની પરિણતિ સ્વરૂપ ધર્મની પરિણતિ પ્રગટાવવાની છે.
મુગતિતણા અભિલાષી તપિયા, જ્ઞાન ને ધ્યાન અભ્યાસે, વયરીડું કાંઈ એવું ચિંતે, નાંખે અવળે પાસે હો. કુંથુ..૩
અર્થ : મનને વશ કરવું એ ઘણું દુષ્કર છે, તેને બતાવતાં યોગીરાજ કહે છે કે મોક્ષ પ્રાપ્તિની અભિલાષાથી જીવો તપને તપતા હોય, ઘોર સાધના કરતા હોય, વળી જ્ઞાન અને ધ્યાનના અભ્યાસમાં સતત લીન રહેતા હોય તો પણ ક્યારેક આ મન વેરીડું બનીને એવું ઊંધુ ચિંતવી નાખે છે કે સીધી બાજી પલટી નાખે છે અને અવળા માર્ગે ચડાવી દે છે. પાટા પર ચાલતી ગાડીને ઉતારી નાખે છે. '
વિવેચનઃ યોગીરાજની આ કડીનો ભાવ શ્રી હેમચંદ્રાચાર્ય રચિત યોગશાસ્ત્રના ચોથા પ્રકાશમાં આવતી છત્રીસમી ગાથા સાથે મળતો આવે છે. તે ગાથા આ પ્રકારે છે.
तप्यमानांस्तपो मुक्तौ गन्तुकामान् शरीरीणः ।
वात्येव तरलं चेतः, क्षिपत्यन्यत्र कुत्रचित्।। મુક્તિને પામવાની ઇચ્છાથી તપને તપતાં એવા પ્રાણીઓને વાયુના જેવું ચપળ અને ચંચળ એવું ચિત્ત અન્ય કોઇ સ્થળે ફેંકી દે છે.
મોક્ષપદને પામવાની અભિલાષાથી કેટલાય આત્માઓ ઉગ્રપણે * તપને તપતા હોય છે અને તે તપ પણ પાછો લાંઘણરૂપ કે અજ્ઞાન તપ નહિ પણ જ્ઞાન અને ધ્યાનના અભ્યાસપૂર્વકનો હોય છે. એકલા જ તપને તપનારા અને જ્ઞાનધ્યાનને બાજુ પર મુકનારા આત્માઓના તપની તો કોઈ કિંમત જૈન શાસન આંકતુ નથી. અજ્ઞાન અને અવિવેકપૂર્વક કરાતા તેપને
જેની જરૂર નથી છતાં જે માંગીએ છીએ તેનું નામ “આસક્તિ”.
