________________
1611
હૃદય નયન નિહાળે જગધણી
સમાન ગણે છે. તેની દૃષ્ટિમાં મણિ એ અત્યંત કિંમતી દ્રવ્ય છે, ઉપયોગી દ્રવ્ય છે અને તૃણ એ અત્યંત તૂચ્છ અને અનુપયોગી છે, એવું નથી. બન્ને પુદ્ગલ દ્રવ્યના પર્યાયો છે અને બન્ને પર્યાયોના મૂળમાં તો એકેન્દ્રિય એવા પૃથ્વીકાય અને વનસ્પતિકાય જીવની-ચેતનાની હાજરી એક કાળે . હતી. પોતાના આત્માથી તો બન્ને ભિન્ન છે એટલે ઈષ્ટ-અનિષ્ટતાથી રહિત છે.
રજકણ કે રિદ્ધિ વૈમાનિક દેવની, સર્વે માન્યા પુદ્ગલ એક સ્વભાવ જો...” અપૂર્વ અવસર.
વૈમાનિક દેવની રિદ્ધિ રસ્તામાં રખડતું રજકણ બને પુદ્ગલદ્રવ્યના પરિણામ છે. તેનાથી પોતાનો આત્મા જુદા-જુદો અને જુદો જ છે માટે આવો યોગી પુગલના ઉત્કર્ષમાં પોતાનો.ઉત્કર્ષ જોતો નથી અને પુદ્ગલના અપકર્ષમાં પોતાનો અપકર્ષ જોતો નથી. વ્યવહારમાં પણ કોઈ બીજાના ઉત્કર્ષમાં પોતાનો ઉત્કર્ષ માનતું નથી તો પછી અધ્યાત્મમાં પુદ્ગલના ઉત્કર્ષથી પોતાનો ઉત્કર્ષ કેમ મનાય ?
કર્ષ પરાિનંવધનગ્ન : ! '
વાસ્તવિકતા તો એ છે કે પુલ જડ અને રૂપી છે. પણ જ્ઞાયક અને વેદક નથી. એને તો ઉત્કર્ષ કે અપકર્ષ જેવું કાંઈ છે જ નહિ. એ રૂપી હોવાથી એનામાં સહજ જ રૂપ રૂપાંતરતા અને ક્ષેત્ર ક્ષેત્રાતરતા છે. ઉત્કર્ષ અને અપકર્ષ કે ઈષ્ટ અને અનિષ્ટ એ તો આત્માના વૈભાવિકભાવ છે.
પદ્રવ્ય અને પરપયાર્યોનો ગમે તેટલો ઉત્કર્ષ થાય તેમાં ચિદાનંદઘન આત્માને શું? અર્થાત્ આત્માને તેનાથી કોઈ જ લાભ નથી. આત્માને તો આત્મ ભાવની વૃદ્ધિ થાય તો જ લાભ છે. માટે જ સમતાયોગી-gણ
દષ્ટિમાંનો વિકાર દર્શનમોહનીય છે. જ્યારે દષ્ટિ પનું આવરણ દર્શનાવરણીય કર્મ છે.
