________________
583
હૃદય નયન નિહાળે જગધણી
માટે જ તેનો દ્રવ્ય-ભાવ ઉભયથી ત્યાગ કરવા તેઓ કટિબદ્ધ બન્યા હતા. આમ ‘તજી અવર જંજાળ રે' એ પંક્તિદ્વારા યોગીરાજ શાંતિપદની પ્રાપ્તિનું પ્રથમ સોપાન બતાવી રહ્યા છે. અવર એટલે કે બીજું જે પોતા સિવાયનું પર છે એ જંજાળ છે. બીજું આવ્યું એટલે દ્વૈત થયું. શ્વેત છે ત્યાં દ્વિધા છે અને દ્વન્દ્વ છે. આત્મા અદ્વૈત છે. અદ્વૈત એવાં આત્માને પામવા દ્વૈતથી છુટવાનું છે એટલે જ ઉપાધ્યાય યશોવિજયજી મહારાજા ગાય છે;
‘‘ભક્ત વત્સલ પ્રભુ કરૂણા સાગર, ચરણ શરણ સુખદાઈ . ‘જશ’ કહે ધ્યાન પ્રભુકા ધ્યાવત, અજર અમર પદ પાઈ દ્વન્દ્વ સકલ મીટવાઈ સખીરી...’
પુદ્ગલની લોથને સાથે રાખીને ચાર ગતિમાં ફરી શકાય પણ અધ્યાત્મના માર્ગે આગળ વધી શકાય નહિ.
(શુદ્ધ આલંબન આદરે) - શાંતિપદની પ્રાપ્તિ માટે સાધનાનો નેગેટીવ એપ્રોચ નિષેધાત્મક અભિગમ બતાવ્યા પછી હવે પોઝીટીવ એપ્રોચ-વિધેયાત્મક અભિગમ બતાવે છે. શાંતિપદના ચાહક આત્માઓ વ્યવહારનયે દેવ, ગુરુ શાસ્ત્ર, જિન, પ્રતિમા, સદ્ગુરુ વગેરેનું આલંબન લે છે. તેના દ્વારા પોતાના આત્માને અશુભમાંથી બચાવી નિરંતર શુભમાં જ રાખનાર હોય છે. તેમજ નિશ્ચયનયે તત્ત્વદષ્ટિથી તો પરમપારિણામિક ભાવ સ્વરૂપ ત્રિકાળ શુદ્ધ ચૈતન્યમય આત્માનું જ વારંવાર આલંબન લેનાર હોય છે. એકાંત, મૌન, સ્થિરાસન, તત્ત્વનું મનન, ચિંતન દ્વારા અસંગયોગને જ તેઓ સતત સાધવાના લક્ષ્યવાળા હોય છે.
શાંતિપદના ચાહક આત્માઓ ધિક્કાર, દ્વેષ, વૈર, તિરસ્કાર, માત્સર્ય, ઈર્ષ્યા પરાભવ કરવાની વૃત્તિ, બદલો લેવાની વૃત્તિ, નિંદા વગેરે
જ્ઞાનાયારના સેવનથી જ્ઞાની નહિ પણ સમસ્વરૂપ પરિણામથી જ્ઞાની.
