________________
535
_ હૃદય નયન નિહાળે જગધણી
આ બધામાં ઉપાદાન કારણરૂપે જીવની યોગ્યતા અને નિમિત્તકરણની પ્રબળતા એ મુખ્ય કારણ છે પણ આવું કવચિત્ જ બનતું હોય છે. સામાન્યથી મોટાભાગના જીવો મધ્યમ યોગ્યતાવાળા, મધ્યમ પુરુષાર્થવાળા તેમજ મધ્યમ સત્ત્વવાળા અને મધ્યમ પુણ્યવાળા હોય છે એટલે તેઓ પોતાને મળેલા નિમિત્તથી અશુભમાંથી શુભમાં આવી, તેમાંથી ક્રમ કરીને તે ભવે કે ભવાંતરે ૨-૪-૮-૧૦-૧૨ ભવે શુદ્ધિને ક્રમસર વધારતાં વધારતાં દેવ મનુષ્યના ભવો કરી પૃથ્વીચંદ્ર-ગુણસાગરની જેમ મોક્ષે જતાં હોય છે. માટે આવો માર્ગ તે પુરુષાર્થથી સાધિત સાધ્ય માર્ગ છે, જેમાં ક્રમિક વિકાસમાર્ગે આત્મોન્નતિના સોપાનો સર કરવાના હોય છે, જેમાં અંતઃકરણની વિશુદ્ધિ વધારતાં જેવાનું હોય છે અને ગુણદષ્ટિને વ્યાપક અને તીર્ણ કરવાની હોય છે, કારણકે ઉપયોગ શીઘ્રતાથી આત્માના શુદ્ધસ્વરૂપને પકડીને આગળ વધી શકવા સમર્થ હોતો નથી. જૈનશાસન નિર્દિષ્ટ આ માર્ગ તે ક્રમિક માર્ગ કહેવાય છે. આ જ માર્ગ એ રાજમાર્ગ છે કારણકે આ માર્ગ પર ચાલીને આગળ વધનારા લાખો-કરોડો અને અબજો હોય છે. આ માર્ગને પિપીલિકા માર્ગ પણ કહેવાય છે કે જેમાં ગોકળગાયની ગતિથી જીવ આગળ વધે છે. જ્યારે પહેલાં બતાવેલ કૃપાસાધ્ય માર્ગ-વિહંગમ માર્ગ-અક્રમમાર્ગ એ રાજમાર્ગ નથી પણ આપવાદિક માર્ગ છે કારણકે તેના ઉપર ચાલીને જ આગળ વધનારા આંગળીના વેઢે ગણી શકાય તેટલા હોય છે. વ્યવહારમાં પણ આવા બે માર્ગો આપણે જોઈ શકીએ છીએ. અનુભવી શકીએ છીએ કે અમદાવાદથી મુંબઈ આવવા પગપાળા વિહાર કરીને જનારને ઘણો સમય લાગે છે અથવા ટ્રેન દ્વારા કે બળદગાડાદ્વારા મુસાફરી કરનારને સારો એવો સમય મુંબઈ પહોંચતા થાય છે જ્યારે પ્લેન કે રોકેટ દ્વારા મુસાફરી કરનાર એકાદ
ભજો ભગવાનને મનથી અને તજો મનને, તો ભગવાન સ્વયં બનો !
