________________
વા મ: જારાશા
રૂ. નં. ૪-૨-૫૫ માં જણાવાએલા યમ્ રમ્ નમ્ મ્ હન્ મન્ અને વન્ તેમ જ તત્િ ગણના જે ધાતુ છે; તેમાંના ક્ અન્તમાં છે જેના એવા ધાતુના અન્ય વર્ણનો, તેની પરમાં પ્ પ્રત્યય હોય તો; વિકલ્પથી લોપ થાય છે. પ્ર+યમ્, વિરમ્, પ્ર+નમ્ અને સ+ગમ્ ધાતુને ‘પ્રાક્રાન્તે ૫-૪-૪૭’ થી વત્ત્તા પ્રત્યય. . ‘અનઞ૦૩-૨-૧૫૪’ થી વત્ત્તા ને યર્ આદેશ. આ સૂત્રથી ધાતુના અન્ય ર્ નો લોપ. ‘-દસ્વસ્ય૦ ૪-૪-૧૧૩’ થી યપુ ની પૂર્વે ત્ નો આગમ...વગેરે કાર્ય થવાથી પ્રયત્ય વિત્ય પ્રભુત્ય અને આત્ય આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પ પક્ષમાં આ સૂત્રથી યમ્ વગેરે ધાતુના અન્ય ર્ નો લોપ ન થાય ત્યારે પ્રયમ્ય વિશ્ર્વ પ્રામ્ય અને આગમ્ય આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશ:- નિગ્રહ કરીને. રોકાઈને. પ્રણામ કરીને. આવીને. ।।હ્યા
गमां कौ४।२।५८||
ત્તિ પ્રત્યય પરમાં હોય તો તેની પૂર્વે રહેલા મ્ વગેરે ધાતુઓના અન્ત્યવર્ણનો પ્રયોગાનુસાર લોપ થાય છે. નનમ્ ગતિ આ અર્થમાં નન+ગમ્ ધાતુને ‘ણ્િ ૫-૧-૧૪૮’ થી પ્િ [0] પ્રત્યય. ‘વૃષોાવ: ૩-૨-૧૫૫' થી નન પદના અન્તે મ્ નો આગમ. આ સૂત્રથી ક્ ધાતુના મ્ નો લોપ. ‘-TMસ્વસ્થ૦. ૪-૪-૧૧૩' થી પ્િ ની પૂર્વે હૈં નો આગમ વગેરે કાર્ય થવાથી
૫૪
