________________
વેટોડવત: ૪૪ાદ્દરા
વત્ ધાતુને છોડીને અન્ય જે ધાતુથી પરમાં વિકલ્પથી રૂર્ નું વિધાન કર્યું છે - તે ધાતુથી પરમાં રહેલા હ્ર અને વતુ પ્રત્યયની પૂર્વે રૂટ્ થતો નથી. રધ્ ધાતુને ‘TM – વતુ ૫-૧-૧૭૪’થી TM અને હ્રવતુ પ્રત્યય. રધ્ ધાતુ [૧૧૮૮] ની પરમાં તાદશ ત્િ અને તાત્િ પ્રત્યયની પૂર્વે ‘ધૂનૌતિ: ૪-૪-૩૮'થી વિકલ્પથી રૂ નું વિધાન હોવાથી ક્ + TM અને રણ્ + વતુ આ અવસ્થામાં TM અને TMવતુ પ્રત્યયની પૂર્વે આ સૂત્રથી રૂર્ નો નિષેધ. ‘અધüતુ૦ ૨-૧-૭૯’થી TM અને વસ્તુ પ્રત્યયના આદ્ય સ્ ને છ્ આદેશ. ‘તૃતીય૦ ૧-૩-૪૯’થી રધ્ ધાતુના છ્ ને ર્ આદેશ...વગેરે કાર્ય થવાથી રદ્દ: અને રઘવાન્ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશ: - રાંધેલો. રાંધ્યો. અવત કૃતિ વિમ્ ?= આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ પત્ ધાતુને છોડીને જ અન્ય જે ધાતુથી પરમાં વિકલ્પથી ર્ નું વિધાન છે - તે ધાતુથી પરમાં રહેલા TM અને વતુ પ્રત્યયની પૂર્વે રૂટ્ થતો નથી. તેથી પત્ + TM આ અવસ્થામાં; પત્ ધાતુથી પરમાં સત્ પ્રત્યયની પૂર્વે ‘વૃધ૦ ૪-૪-૪૭’થી વિકલ્પે ટ્ નું વિધાન હોવા છતાં TM પ્રત્યયની પૂર્વે આ સૂત્રથી ટ્ર્ નો નિષેધ થતો નથી. જેથી ‘સ્તાશિ૦ ૪-૪-૩૨’થી TM પ્રત્યયની પૂર્વે ટ્ વગેરે કાર્ય થવાથી પતિત: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - પડેલો. ૫૬૨ા
૩૦૮
