________________
વિકલ્પપક્ષમાં દીર્ઘ આદેશ ન થાય ત્યારે સામ્ પવનમુવનમ્ નિંગનમ્ પામ્ વનસંવનનમ્ અને બંનમ્ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશ:- ક્રિયા કરાવે છે. મંગાવે છે. ઉત્પન્ન કરે છે. જીર્ણ બનાવે છે. કુટિલ કરે છે. મૃગને રમાડે છે. ક્રિયા કરાવાઈ. મંગાવ્યું. ઉત્પન્ન કર્યું. જીર્ણ બનાવાયું. કુટિલ કરાયું. મૃગને રમાડયું. વારંવાર ક્રિયા કરાવીને. વારંવાર મંગાવીને. વારંવાર ઉત્પન્ન કરીને. વારંવાર જીર્ણ બનાવીને. વારંવાર કુટિલ કરીને. વારંવાર મૃગને રમાડીને..રો.
अमोऽकम्यमि-चमः ४।२।२६॥
જિ પ્રત્યય પરમાં હોય તો તેની પૂર્વેના મૂ કર્યું અને ચ ધાતુને છોડીને અન્ય સમ્ અન્તવાળા ધાતુના દીર્ઘ સ્વરને -4 આદેશ થાય છે; અને જિ પ્રત્યયની પરમાં ગિ કે પ્રત્યય હોય તો તે ળિ પ્રત્યયની પૂર્વે રહેલા તાદશ [વમ્ મમ્ અને રમ્ સિવાયના સમ્ અન્તવાળા ધાતુના તે હસ્વ સ્વરને વિકલ્પથી દીર્ઘ આદેશ થાય છે. શું ધાતુને ળિ પ્રત્યય. ઉપાજ્ય મને વૃદ્ધિ આ આદેશ. આ સૂત્રથી મને હસ્વ = આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી મતિ આવો પ્રયોગ થાય છે. ક્રિ ધાતુને અદ્યતનીનો ત પ્રત્યય. તેની પૂર્વે બિસ્ પ્રત્યય; અને તેનો લોપ. આ સૂત્રથી હસ્વ ને દીર્ઘ ના આદેશ થવાથી મમિ આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં જ ને દીર્ધ આ આદેશ ન થાય ત્યારે મમિ આવો
૨૦
