________________
સાથે આ સૂત્રથી તપુરુષ-ર્મધારય સમાસાદિ કાર્ય થવાથી પુરુષ: મહાપુરુષ: પરમપુes: ઉત્તમપુરુષ અને ઉત્કૃષ્ટપુરુષ: આવો પ્રયોગ થાય છે. મહત્ + પુરુષ આ અવસ્થામાં મદ્ નામના અન્તમાં નાતીર્થ. ૩-ર-૦૦” થી નો આગમ. ‘હિત્યજ્ય ર-૧-૧૦૪ થી સત્ નો લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી મહાપુરુષ: આવો પ્રયોગ થયો છે. અર્થક્રમશ - સારો પુરુષ. મહાન પુરુષ. શ્રેષ્ઠ પુરુષ. ઉત્તમ પુરુષ. ઉત્કૃષ્ટ પુરુષ. દૂનીયાબિતિ વિમ્ ? = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ પૂજા અર્થ ગમ્યમાન હોય તો જ પાર્થ સત્ મહત્ પરમ ઉત્તમ અને કઈ નામને નામની સાથે (પૂજ્યવાચક નામની સાથે) તયુષ-ર્મધારય સમાસ થાય છે. તેથી તેનું પદોડતીત્યર્થ: અહીં પૂજા અર્થ ગમ્યમાન ન હોવાથી સત્ નામને ઘટ નામની સાથે આ સૂત્રથી તપુરુષ ઘારી સમાસ થતો નથી. અર્થ - ઘટ છે.
પુરુષ: મહાપુરુષ ઇત્યાદિ સ્થળે યદ્યપિ “વિશેષi ૩-૧-૨૬’ થી તસ્કુરુષ-બારય સમાસ સિદ્ધ હોવાથી આ સૂત્રનો આરંભ આવશ્યક નથી. પરંતુ પૂજા અર્થ ગમ્યમાન હોય તો જ સત્ મહત્ વગેરે નામને પૂજ્યવાચક નામની સાથે તપુરુષ-ર્મધારય સમાસ થાય - આ નિયમ માટે સૂત્રનો આરંભ છે. તેથી - પૂજા અર્થ ગમ્યમાન ન હોવાથી સન ઘટો ડ તીત્વ: અહીં આ સૂત્રથી અથવા ‘વિશેષi૦ રૂ-૧-૨૬’ થી પણ ર્મધારય સમાસ થતો નથી. તેમ જ તપુરુષ સમાસ (તપુરુષ - ર્મધારય સમાસ) ના આ સૂત્રથી વિધાન વખતે પ્રાપ્ત પણ સત્ વગેરે નામોનો પરનિપાત થાય નહીં - એ માટે આ સૂત્રનો આરંભ છે. અને પૂર્વે જણાવ્યા મુજબ તપુરુષ - ધારી સમાસ વિધાયક સૂત્રોમાં જેનો ઉલ્લેખ છે એ નામોના પરસ્પર કર્મધારય સમાસમાં યથાપ્રાપ્ત પણ પરનિપાત, પૂર્વપૂર્વ નામનો જ થાય - એ માટે પણ આ સૂત્રનો આરંભ આવશ્યક છે. તેથી સÚવત્તા અને મહાવીરઃ પરમમહાન.......... ઈત્યાદિ પ્રયોગો જ બને છે.....વગેરે બરાબર સમજી લેવું. ૧૦૭માં
-
-
૮૨.
