________________
અનમ: ત્ત્વો ચપ્પુ રૂ|ર|૧૭૪ની
નમ્ ને છોડીને અન્ય વ્યય સ્વરૂપ પૂર્વપદથી પરમાં રહેલા ઉત્ત૨૫દ સમ્બન્ધી વત્ત્તા પ્રત્યયના સ્થાને યq (5) આદેશ થાય છે. ત્ર + છત્તા આ અવસ્થામાં ‘નૈતિ૬૦૩-૧-૪૨’ થી તત્પુરુષ સમાસ. આ સૂત્રથી ત્વા (જ્વા) પ્રત્યયના સ્થાને પ્ આદેશ. ‘-હસ્વસ્થ૦૪-૪-૧૧રૂ' થી ય્ ની પૂર્વે ત્ નો આગમ વગેરે કાર્ય થવાથી પ્રત્યે આવો પ્રયોગ થાય છે. ત્ર વગેરે ઉપસર્ગોને ‘ર્ડાઘનુ૦ ૩-૧-૨’ થી ગતિ સંજ્ઞા થવાથી તેને ‘ગતિઃ ૧-૧-૩૬’ થી અવ્યય સંજ્ઞા થાય છે.
अनत्र इति किम् ? = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ નગ્ ને છોડીને જ અન્ય અવ્યયથી જ ૫૨માં ૨હેલા કોઈ પણ ઉત્તરપદ સમ્બન્ધી વત્તા પ્રત્યયના સ્થાને થવું આદેશ થાય છે. તેથી 7 ત્યા આ વિગ્રહમાં ‘નૅક્ રૂ-9-9′ થી તત્પુરુષ સમાસ. ‘નખત્ ૩-૨-૧૨૧' થી નગ્ ને TM આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી નિષ્પન્ન અખ઼ા અહીં નમ્ અવ્યયથી પરમાં રહેલા ઉત્તરપદ હા સમ્બન્ધી ત્યા ને આ સૂત્રથી યર્ આદેશ થતો નથી. તેમજ પરમ ત્યા આ વિગ્રહમાં ‘સન્-મહત્॰ રૂ-૧-૧૦૭' થી ર્મધારય સમાસાદિ કાર્યથી નિષ્પન્ન પરમા - આ પ્રયોગમાં નક્ થી ભિન્ન પરમ આ પૂર્વપદ અવ્યય ન હોવાથી તેનાથી પરમાં રહેલા હ્રા - ઉત્તરપદ સમ્બન્ધી વા ને આ સૂત્રથી યર્ આદેશ થતો નથી. અર્થક્રમશઃ - કર્યા વિના. સારું કરીને. અહીં યાદ રાખવું જોઇએ કે - અનઞઃ અહીં મૈં નગ્ કૃતિ આ પ્રમાણે સમાસની વિવક્ષામાં પર્યાવાસ નગ્ ના આશ્રયણથી નમ્ થી ભિન્ન નક્ સદૃશ અવ્યય નું જ ગ્રહણ થાય છે. नञ् થી ભિન્ન પદમાત્રનું ગ્રહણ થતું નથી.
उत्तरपदस्येत्येव = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ નગ્ને છોડીને અન્ય વ્યય થી ૫રમાં રહેલા ઉત્તરપર સમ્બન્ધી
२९७
