________________
अपो य
-
યોનિ - મતિ - રે રૂ | ૨ | ૨૮ ॥
ય પ્રત્યય તેમ જ યોનિ મતિ અને વર - આ ઉત્તરપદ પરમાં હોય તો; તેની પૂર્વે રેહેલા પ્ નામની પરમાં રહેલી સપ્તમી વિભક્તિનો લોપ થતો નથી. લગ્નુ ભવઃ આ અર્થમા ‘વિજ્ઞાનિ૦ ૬રૂ-૧૨૪' થી સપ્તમ્યન્ત અવ્ નામને ય પ્રત્યય.પેાર્થે ૩-૨-૮' થી પ્રાપ્ત સપ્તમીના લોપનો આ સૂત્રથી નિષેધ ‘અસ્વયમ્ભુવોડવું ૭-૪૭૦' થી ૩ ને ગર્ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી ગપ્તવ્ય: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - પાણીમાં રહેનાર અથવા ડાબું અંગ.ગપ્પુ યોનિ ર્વસ્વ અને અપ્પુ મતિ ર્વસ્વ આ વિગ્રહમાં સપ્તમ્યન્ત અર્ નામને અનુક્રમે યોનિ અને મતિ નામની સાથે “ઇન્દ્રમુલાયઃ ૩૧-૨૩' થી બહુવ્રીહિ સમાસ. ‘હ્રાર્થે ૩-૨-૮' થી પ્રાપ્ત સપ્તમીના લોપનો આ સૂત્રથી નિષેધ વગેરે કાર્ય થવાથી અન્નુયોનિઃ અને અન્નુમતિ: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થક્રમશઃ- માછલા વગેરે. ધીવર વગેરે. અસ્તુ વૃતિ આ અર્થમાં સપ્તમ્યન્ત સર્ નામથી ૫૨માં ૨હેલા વર્ ધાતુને ‘રેષ્ટઃ ૫-૧-૧૩૮' થી ૪ (f) પ્રત્યયથી નિષ્પન્ન વર નામની સાથે કહ્યુń ધૃતા રૂ-૧-૪૬' થી તત્પુરુષ સમાસ. આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ સપ્તમી વિભક્તિના લોપનો નિષેધ વગેરે કાર્ય થવાથી અન્નુવર: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ - પાણીમાં વિચરનાર. ॥ ૨૮ ||
नेन् - सिद्ध
w
સ્થે રૂ| ૨ | ૨૬ ॥
′′ પ્રત્યયાન્ત; સિદ્ધ અને સ્થ આ ઉત્તરપદ ૫૨માં હોય તો; તેની પૂર્વે રહેલા પૂર્વપદથી ૫રમાં રહેલી સપ્તમીનો લોપ નથી થતો - એવું નથી. અર્થાત્ તે સપ્તમીનો લોપ થાય છે જ.
१८५
