________________
જણાવ્યા મુજબ સપ્તમ્યઃ રાત્રિ નામને તરપૂ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી રાત્રિસ્તરીયામ્ આવો પ્રયોગ થાય છે. અહીં ઈકારાન્ત રાત્રિ નામથી પરમાં રહેલી સપ્તમીના લોપનો વિકલ્પથી આ સૂત્રથી નિષેધ ન થવાથી કાળું ૩૨૮ થી સપ્તમીનો લોપ થાય છે. અર્થ - બેમાં શ્રેષ્ઠ રાતમાં.
યાપિ સૂત્રમાં તન તર વગેરે પ્રત્યયોના ગ્રહણથી તે તે પ્રત્યયાત્ત નામના ગ્રહણનો જ પ્રસંગ છે. પરન્ત “સંજ્ઞોત્તરાધિકાર પ્રત્યારો પ્રત્યમાત્રચિવ ન હતી’ અર્થાત્ સંજ્ઞા વિધાયક સૂત્રોમાં અને જ્યાં ઉત્તરy નો અધિકાર છે (ફૂ.નં. ૩-ર-૧ વગેરે) ત્યાં પ્રત્યાયના ગ્રહણથી પ્રત્યયમાત્રનું જ ગ્રહણ થાય છે, પ્રત્યયાત્તનું નહીં. - આ ન્યાયથી, અહીં ઉત્તર૫ ના અધિકારમાં તન તર અને તમ પ્રત્યયનું જ ગ્રહણ થાય છે. તદન્ત નામનું નહીં વગેરે ભણાવનાર પાસેથી સમજી લેવું. // ૨૪ ||
શા - પાણિ - સેમ્બછાત ૨ / ૨ / રકમ
શા વાસિન અને વાત ઉત્તરપદ પરમાં હોય તો તેની પૂર્વે રહેલા કાલવાચક નામથી ભિન્ન અકારાન્ત અને વ્યાજનાન્ત પૂર્વપદથી પરમાં રહેલી સપ્તમીનો વિકલ્પથી લોપ થતો નથી. વિને શ: વને વાસી અને કાને વાત: આ વિગ્રહમાં “સપ્તમી૩-૧-૮૮' થી સપ્તમસ્ત વિત વન અને પ્રાન નામને અનુક્રમે શય વાસિન અને વાત નામની સાથે તપુરુષ સમાસ. બાર્ગે ૩-૨-૮' થી પ્રાપ્ત સપ્તમીના લોપનો આ સૂત્રથી નિષેધ વગેરે કાર્ય થવાથી અનુક્રમે વિર્તશય: વનેવાલી અને ઝાવાત: આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી સપ્તમીના લોપનો નિષેધ ન થાય ત્યારે
१८२
