________________
૫૦
वोशनसो नश्चामत्र्ये सौ । १-४-८०
આમન્ત્ય (સંબોધન) અર્થમાં વર્તતો સિ પ્રત્યય પર છતાં દેરાનસ્ શબ્દનાં અંત્યવર્ણનો ર્ આદેશ અને લુફ્ વિકલ્પે થાય છે. વિવેચન – ૨ે ૩શનમ્ – ૩।નસ્ + ત્તિ, આ સૂત્રથી અંત્ય સ્ નો સ્ થવાથી ૩ગનન્ + ત્તિ, ધૈર્યદ્યાર્ ....૧-૪-૪૫ થી ત્તિ નો લોપ થવાથી દાનન્ ! થયું.
અર્થ -
પુરુષ બંને જુદા છે. તેથી ભેદ થયો માટે ભેદ ન કરતાં સુક્ ની સાથે ફર્ નો અભેદનિર્દેશ કર્યો છે. તેથી ફન્ ના મૈં નો જીર્ ન થતાં આખો ૬૬ લોપાઇ ગયો છે. માટે સૂત્રમાં નઃ એ પ્રમાણે ષષ્ઠી ન કરતાં ફ્ન્ કર્યું છે.
અર્થ -
હે શન ! ઉશનસ્ + સિ, આ સૂત્રથી સ્ નો લોપ શન + સિ, વીર્ય ચાર્.... ૧-૪-૪૫ થી સિ નો લોપ થવાથી શન ! થયું. અંત્ય સ્ નો મૈં અને લુમ્ બંને આ સૂત્રથી વિકલ્પે થાય છે. તેથી તેના વિકલ્પ પક્ષમાં ત્રીજું રૂપ પણ થાય તે આ પ્રમાણે
હે કાનઃ । ૐશનસ્ + સિ, વીર્યજ્ઞાન્ - ૧-૪-૪૫ થી સિ નો લોપ થવાથી શનસ્, સોરુ: ૨-૧-૭૨, ૨:૫વાન્તે....૧-૩-૫૩ થી ૩શન: ! થયું.
उशना
ૐશનસ્ + ત્તિ અહીં સિ છે. પણ પ્ર.એ.વ. નો છે. આમન્ત્યવાચી નથી તેથી ૠવુાનસ્..... ૧-૪-૮૪ થીસિનો 37થવાથી ૐશનસ્ + ડા(આ), ડિત્યત્ત્ત.... ૨-૧-૧૧૪ થીઽિત્ પ્રત્યય હોવાથી અંત્ય સ્વરાદિ એવા ગણ્ નો લોપ થવાથી ડન્ + આ ૩શના રૂપ થશે.
-
ઝશનસ્ શબ્દના રૂપો અને સાધનિકા ચન્દ્રમત્ત્વત્ થશે. પણ સં.એ.વ.માં ઉપર પ્રમાણે ત્રણ રૂપો થશે.
તુરો વઃ । ૧-૪-૮૧
કતો નહુ આમન્ત્યવાચી ત્તિ પ્રત્યય પર છતાં બનવુદ્દે અને વતુર્ શબ્દનાં ૩ નો ૬ આદેશ થાય છે.
સૂત્ર સમાસ -અનાર્ ચ પત્નારથ તો: સમાહાર: अनडुच्चतुः, तस्य
(21241.6.)
-
