________________
મર્થ :
અર્થ :
ઉદા. :
૧૪૭
પાર્તજ્ઞ-વૃદ્ધિ: સ્વરેવારે... ૭.૪.૧થી ૬ ની વૃદ્ધિ આ ત્યાર બાદ સિ વિગેરે કાર્ય થવાથી ધાર્તરાન્ન થયું.
આ ચારે ઉદા.નાં રૂપો વિ. તેવ – વન અને નવીવત્ થશે. જ્યારે સ્ત્રી. થશે ત્યારે હ્રિાં નૃતો... ૨.૩.૧થી ઊ પ્રત્યય લાગશે.
સૂત્રસમાસ : વજ્જ મશ્ચ વૌ (ઈ..) વૌ અને યસ્ય સ: વમન્ત: (બહુ.) વમન્તથાસૌ સંયોજી રૂતિ વમન્તસંયોગ: તસ્માત્ । (કર્મ.)
પર્વન્ અને વર્મન્ નાં રૂપો વિ. નામવત્ થશે પરન્તુ આ સૂત્રથી લૌ અને અદ્ સ્વરાદિ પ્રત્યય પર છતાં અન્ નાં ગ નો લોપ થશે નહીં. हनो नो घ्नः ૨.૧.૧૧૨
અર્થ :
નવમન્તસંયોગાત્૨.૧.૧૧૧
વ્ અને મ્ અન્તવાળા સંયુક્ત વ્યંજનથી ૫૨ ૨હેલાં અનાં અનો લુક્ થતો નથી.
ન્ ધાતુનાં હ્દ નો ખ્ આદેશ થાય છે.
भ्रूणघ्नी = બાળહત્યા કરનારી, મૂળ હન્તિ ફતિ પ્િ મૂળહન્ બ્રૂહિન્ + ઙી – ત્રિયાંનૃતો... ૨.૪.૧થી 1 પ્રત્યય. ક્રૂગન + કૌ અનોઽસ્ય ૨.૧.૧૦૮થી અન્ નાં મનો લોપ.
મૂળી આ સૂત્રથી ર્ નો ખ્ આદેશ થાય છે.
ન્તિ - હન્ ધાતુ
વ્ + અન્તિ - ગમ-હૈંન-નૈન-ન... ૪.૨.૪૪થીર્નાં ઞનો લોપ.
-
ન્તિ આ સૂત્રથી ગ્ નો ખ્ આદેશ.
ન કૃતિ વિમ્ ? વૃત્રળૌ । અહીં સ્ નો ત્ થયો નથી તેથી બ્ આદેશ થયો નથી. વૃત્રમ્ = ઈન્દ્ર
વિવેચન : ‘અર્થવાળું નાનર્થસ્ય' । અર્થવાન નું ગ્રહણ હોતે છતે અનર્થકનું ગ્રહણ થતું નથી. આ ન્યાયથી ખ઼ીદન્ એ મૂળ શબ્દ છે. તેમાં દેખીતી રીતે હૅન્ છે. પણ હન્ ધાતુ નથી. તેથી તેને આ સૂત્ર લાગતું નથી. દુઃસ્યાવેત્યપદે ૨.૧.૧૧૩
અપદમાં રહેલા અ નો અ કાર અને ૫ કાર પર છતાં લોપ થાય છે.
