________________
સૂત્ર અર્થ :
પદાન્તે રહેલા ત્રીજા અક્ષરનો પ્રત્યય સંબંધી પંચમ અક્ષર પર આવતાં અનુનાસિક નિત્ય થાય.
વિવેચન :- આ સૂત્ર પણ ૨૫ જગ્યાએ લાગે ‘“તૃતીયસ્ય પચમે’’ પ્રમાણે
જાણવું.
સૂત્ર
અર્થ :
૫૯
છતાં ‘‘તૃતીયસ્ય પદ્મમે’' એવું લાંબુ સૂત્ર કર્યું છે. તે દરેક વર્ગના ત્રીજા અક્ષરની પછી દરેક વર્ગના પંચમ અક્ષર પર આવતાં ત્રીજાનો પંચમ થાય,તે જણાવવા માટે કરેલું છે. પ્રત્યયે ૫ (૧-૩-૨)
:
(૧) વાજ્રયમ્ (સ્વરાત્ ૬-૨-૪૮ થી મવદ્ પ્રત્યય) અહીં ગ્ નો જ્ઞ થયો.
(૨) ૪ામ્ - અહીં આ સૂત્રથી ષડ્તા ડ્વો શ્ થયો.અને એ ગ્ ના યોગમાં તવર્માસ્ય... ૧/૩/૬૦ થી નામ્ ના મૈં નો [ થયો છે.
આ સૂત્ર ઉપરના સૂત્રમાં સમાવેશ પામતું હોવા છતાં જુદુ કર્યું, તે ત્રીજા અક્ષરની જગ્યાએ પંચમ અક્ષર નિત્ય કરવા માટે જ. પરંતુ ‘‘વ’’ લખીને ‘‘વા’” ની અનુવૃત્તિ લીધી છે. તે આ સૂત્ર માટે નહિં,પરંતુ હવે પછીના સૂત્રોમાં ‘‘વા’’ ની અનુવૃત્તિ ચાલુ રાખવા માટે જ છે.
સતો હસતુર્થ (૧-૩-૩)
પદાન્તે રહેલા તેનાથી = તૃતીય અક્ષરથી પર આવેલા ફ્ નો,ફ્ ની પૂર્વે રહેલા ત્રીજા વ્યંજનના વર્ગનો જ ચોથો અક્ષર વિકલ્પે થાય છે.
વિવેચન :- આ સૂત્ર ૫ જગ્યાએ લાગે.
(૧) ક્ + હૈં (૨) [ + હૈં (3) + હૈં (૪) વ્ +હૈં (૯) ब् + ह्
(૧) વાન્ઘીનઃ, વાદ્દીનઃ–અહીં વ્યૂ એ ત્રીજા અક્ષરની પછી હૈં આવતાં ગ્ ના વર્ગનો ચોથો ઘૂ વિકલ્પે થયો.
