________________
દ્વીપની સ્વામિની એવી કોઈ દેવીનું રતમય ભુવન દેખી તેઓ ત્યાં જોવા માટે ગયા. તે બંન્ને બંધુને જોઈ કામ પરવશ થયેલી દેવીએ તેમનો સત્કાર કર્યો, ક્વચિત્ કાર્યાંતરે દેવી અન્યત્ર ગઈ ત્યારે તે દેવીની કપટરચના તેમના જાણવામાં આવી. તે દેવી પ્રાંતે સહુ કોઈ ભક્તભોગીની ભારે વિડંબના કરતી હતી. આ વાત જાણી તેમને પણ બહુ ત્રાસ થવાથી કોઈ ઉત્તમ યક્ષની સહાયથી તે સમુદ્રની પાર જવા નીકળ્યા. પાછળથી તે દેવીએ આવી તેમને બહુ જ આજીજી કરી. તેથી એક ભાઈ ચલાયમાન થઈ ગયો, તેના તો બહુ જ બૂરા હાલ થયા અને બીજો.સુદૃઢ રહ્યો; તે ક્ષેમકુશળ સમુદ્ર પાર પહોંચી શક્યો. ઉક્ત કથાનો ઉપનય એવો છે કે આ મનુષ્ય અવતાર રતદ્વીપ તુલ્ય છે, તેમાં ભાગ્ય યોગે જીવનું પ્રયાણ થાય છે, તેમાં વિષય તૃષ્ણારૂપ રતાદેવી છે, જે જીવોને વિવિધ રીતે લોભાવે છે. જે લોભાઈ વિષયમાં લુબ્ધ બને છે; તેના બહુ બૂરા હાલ થાય છે. સદ્ગુરુરૂપ યક્ષ સમજવો, તેમની સહાયથી જ વિષયથી વિમુખ રહી શીલાદિકમાં સુદૃઢ રહે છે તે સંસારસમુદ્રમાં નહિ ડૂબતાં સુખે તેનો પાર પામી શકે છે.
સિંહરથની કથા (ગાથા-૪૦૭)
પુંડરીક રાજાનો પુત્ર સિંહરથ નામે હતો. તે દુર્વિનીત હોવાથી સહુ કોઈને અનિષ્ટ થઈ પડ્યો. રાજાએ તેનો ત્યાગ કર્યો. એકદા ભમતો ભમતો માર્ગમાં એક ઘોડાને પૂજાતો તથા બીજા ઘોડાને કુટાતો દેખી કુમારે તેનું કારણ કોઈને પૂછવાથી તેને જણાયું કે આ ઘોડો અતિ વિનીત સ્વામીના આશય અનુસારે ચાલનાર હોવાથી પૂજાય છે અને બીજો દુર્વિનીત-ઉદ્ધત હોવાથી કૂટાય છે. તે દુર્વિનયનું ફળ સાંભળી કુમાર ચમક્યો અને એવો તો વિનીત બની ગયો કે તેણે થોડા વખતમાં
श्री पुष्पमाला प्रकरण
१७८
