________________
પામીને તે દંપતી કોઈક બીજા દ્વીપમાં ગયાં, ત્યાં આવી ચઢેલા બીજા વણિકે તેમને પોતાના વહાણમાં લીધાં પછી રિદ્ધિસુંદરીના રૂપથી મોહિત થયેલા તેણે તેના પતિને સમુદ્રમાં પાડી નાખી તેણીને વિષયભોગ માટે પ્રાર્થના કરી. ત્યારે તેણીએ કહ્યું કે, “પરવશ ઈન્દ્રિયવાળા પુરુષો અનેક સ્ત્રીઓના સમુદાય (સ્વાધીન) છતાં પણ વૃદ્ધિ પામતા નથી. તેમજ તેવી કામી સ્ત્રી સમસ્ત પુરુષો વડે કરીને પણ વૃદ્ધિ પામતી નથી, તો પછી તું કેમ મોહ પામે છે?” એવાં વચનથી તે મૌન રહ્યો. તે વહાણ પણ ભાંગ્યું અને એક પાટિયુ મળી આવવાથી તે સોપારક પહોંચી. ત્યાં પૂર્વે જ આવી પહોંચેલા પોતાના ભર્તારને મળી. બન્નેએ એકબીજાના વૃતાન્ત કહી સંભળાવ્યા, તેથી તે બન્ને સંસારથી વિરક્ત થતાં ત્યાં રહે છે. પેલો વણિક પણ પાટિયે વળગીને ત્યાં જ આવ્યો, મચ્છાહારથી તે કોઢિયો થયો. દંપતીએ તેને દેખી ઓળખી લીધો. તેને પશ્ચાતાપ થવાથી પ્રતિબોધીને પરસ્ત્રીગમન નહિ કરવાનો નિયમ આપ્યો. ત્યાં ધન ઉપાર્જીને સહુ સ્વસ્થાનકે ગયાં. રિદ્ધિસુંદરી અવસરે પ્રવ્રજ્યા (દીક્ષા) અંગીકાર કરીને સ્વર્ગે ગઇ.
મંત્રીપુત્રી બુદ્ધિસુંદરી સાર્થવાહના પુત્ર સાથે પરણાવેલી છે. પિતાના ઘરે ગોખમાં બેઠેલી તેણીને રાજાએ દેખી તેણીમાં અનુરક્ત થવાથી ખોટો દોષ માથે ચઢાવીને તેણીના પિતાને સહકુટુંબ પકડ્યો. છેવટે રાજાના કહેવા મુજબ બુદ્ધિસુંદરીને સાંકેતિક સ્થાનમાં મૂકવાથી મંત્રીને મુક્ત કર્યો. પછી રાજાએ તેણીને કામભોગ માટે પ્રાર્થના કરી, પરંતુ તેણીએ તે માન્ય કરી નહીં. અન્યદા તેણીએ એક પોતાના જેવી મીણની પૂતળી ચોતરફ વિષ્ટાવાળી કરાવી તેને વસ્ત્રાભરણથી શણગારીને પોતાના સ્થાનમાં મૂકી. અને પોતે છાની છૂપાઈને રહી. રાત્રિમાં રાજા ત્યાં આવ્યો. તે પૂતળીને બુદ્ધિસુંદરી જાણીને બોલાવવા
श्री पुष्पमाला प्रकरण
१५७
