________________
* મગધદેશની અપાપાનગરી હસ્તિપાલરાજાની સભામાં દેશના આપતાં ભગવાન નિર્વાણ પામ્યા. સર્વકર્મ દુઃખથી મુક્ત થયા. અંતિમ ઉપદેશમાં સંપૂર્ણ સાર આપી દીધો. લગભગ ૩૬ અધ્યયનમાં ઘણું ઘણું આપી દીધું. બીજા વિષયો મળતા નથી પણ જે છે તે ઘણું રહ્યું છે આપણા ભાગ્યથી.
૧૯. મૃગાપુત્ર ૩૨ સ્ત્રીઓનો પતિઃ
ભાગવતી દીક્ષા માટે અનુમતિ માંગે છે, ભગવાન મહાવીરે માતા અને પુત્રનો સંવાદ રોમાંચક વર્ણવ્યો છે. છેવટે માતા રજા આપે છે, મૃગાપુત્ર દીક્ષા લે છે અને પછી કેવો આચાર પાળે છે તે સર્વ આપેલ છે.
૨૦. અનાથી મુનિનું દબંત શ્રેણિકને પ્રતિબોધઃ
અશરણ એવા આ સંસારમાં કોઈ કોઈનું નથી. સ્વજનાદિ, પૈસો, પરિવાર હોવા છતાં શરીરના રોગથી વૈરાગ્ય પામી દીક્ષા લઈને સનાથ બન્યા. અને જંગલમાં આવેલા શ્રેણિકને પ્રતિબોધ આપ્યો.
૨૧. સમુદ્રપાલ શ્રેષ્ઠિનું દષ્ણતઃ મુનિરાજનો સંયોગ અને શેઠની દીક્ષા મોક્ષપ્રાપ્તિનો વિશુદ્ધ માર્ગ આ અધ્યયનમાં છે. ૨૨. રહનેમિનું દૃષ્ટાંતઃ
રાજીમતીનું સત્ત્વ અને રહનેમિની લજા આ બે વાતો આમાં મુખ્ય આપી છે. મીઠાં વચનોથી ન માન્યોતો કડક શબ્દોમાં અગંધનકુલના નાગનું દર્શત આપીને પણ સમજાવે છે. અને તેણે પણ બલાત્કાર ન કર્યો અને સમજાવટથી કામ થયું, રહનેમિની પણ ખાનદાની નજરે પડે છે. રાજુલનો ઉપકાર માને છે વિગેરે વાતો બતાવી છે. ( ૨૩, કેશગણધર અને ગૌતમસ્વામિનો સંવાદઃ
જેમાં બિલકુલ વાદવિવાદ નહિ પણ પ્રેમપૂર્ણ સંવાદ છે. શ્રાવસ્તી નગરીમાં તિંદકવનમાં કેશી ગણધર હતા, કોષ્ટક વનમાં ગૌતમગણધર હતા.
૨૪. અષ્ટપ્રવચનમાતાનું વર્ણન છેઃ સંસારમાં મા વિના ચાલે નહિ તેમ સાધુને આ આઠમાતા વિના ન ચાલે. ૨૫. કઃ માહણઃ
તે વખતે પ્રભુના ગણધરો બ્રાહ્મણ હતા, વણિક ન હતા, બ્રાહ્મણવર્ગ વધારે હતો. જયઘોષમુનિનો વિજયઘોષ સાથે થયેલ વાર્તાલાપ છે.
૨૬. સવારથી માંડીને સાંજ સુધીની દીનચર્યા બતાવી છે. ૨૭. ગર્ગાચાર્યના શિષ્યો આળસુ હતા, બળદગળિયા હોય તે ઉપરનું વિવેચન.