________________
૭૭
સંયમ પદવીને. પ્રભુ પંચમુષ્ટિ લોચ કેવી રીતે કરી રહ્યા છે તે દૃશ્ય નજર સમક્ષ લાવી શકાય. અને નમિનાથજીને કેવલજ્ઞાન.
દીક્ષા લઈને એક પણ પ્રભુજી ઉપદેશ ન આપે, મૌન. જે ક્ષપકશ્રેણિ પ્રાપ્ત કરતા મોહમલ્લ વિદારીને એવા પ્રભુ અરિહંતને પંચાંગ ભાવે હું નમું... જ્યાં પૂર્ણ કેવલજ્ઞાન લોકાલોકને અજવાળ તું
આ રીતે આ વર્તમાન ચોવીશીના પાંચ ભગવાનનાં કલ્યાણકો વિચારો અને જાપ ધ્યાંન કરો તો પણ આખો દિવસ સુંદર સોહામણો બની જાય, મૌનસહિત પૌષધ જાપ પણ થઈ જાય અને આરાધનાનો ઉલ્લાસ આવી જાય.
આ ભગવાનનું આપણે પુન્ય વિચાર્યું. (૧)
બીજી મહત્તા ભગવાનની પાત્રતા કેવી હતી ! (૨)
તત્ત્વાર્થકાર શ્રી ઉમાસ્વાતિજી મહારાજે છઠ્ઠા અધ્યાયમાં આ માટે એક સુંદર સૂત્ર તીર્થંકરોની પાત્રતા વિષે મૂકી દીધું.
વર્શનવિશુદ્ધિવિનયસંપન્નતા આ સૂત્રમાં તીર્થંકરોની સોળ વિશેષતા પાત્રતા છે. (૧) સમકિતની વિશુદ્ધિ (૨) વિનય (૩) શીલવ્રતમાં અનતિચારિતા (૪) વારંવાર જ્ઞાનમાં ઉપયોગ (૫) સંવેગ (૬) યથાશક્તિ ત્યાગ અને તપ (૭) સંઘ અને સાધુઓની સમાધિ (૮) વૈયાવચ્ચ (૯) અરિહંતની ભક્તિ (૧૦) આચાર્યની ભક્તિ (૧૧) બહુશ્રુતની ભક્તિ (૧૨) પ્રવચનની ભક્તિ (૧૩) વ્રતોમાં અપ્રમાદ (૧૪) આવશ્યક ક્રિયાઓનું સમ્યક્ પાલન (૧૫) મોક્ષમાર્ગની પ્રભાવના (૧૬) પ્રવચનવાત્સલ્ય આ સોળ પ્રકાર પ્રભુની પાત્રતા વિષે કહ્યા.
ત્રીજો પ્રકાર (૧) પવિત્રતા (૨) ભગવાનની આત્મ નિર્મળતા કેવી ! (૩) અઢાર દોષ રહિત જીવન.
અન્નાણ કોહ મય માણ, લોહ માયા રઈ ય અરઈ ય; નિદા સોઅ અલિયવયણ, ચોરિઆ મચ્છર ભયા ય. પાણિવહ પેમ કીલા પસંગ... હાસા ય જસ્સ એ દોસા, અન્નારસવિ પણઠ્ઠા, નમામિ દેવાહિદેવ તું... સંબોધસત્તરિ ગાથા ૪-૫
આ રીતે પ્રભુના ત્રણ વિશેષણો વારંવાર વિચારવાથી આપણું અભિમાન ઉતરી જાય. મરિચિને આદીશ્વરદાદાનું સમવસરણ જોવાથી જ વૈરાગ્ય આવ્યો હતો. આપણી પાસે તો રૂપ નથી, પુણ્ય નથી, પાત્રતા નથી, પવિત્રતા નથી છતાં છાતી કાઢીને ફરીએ છીએ. પ્રભુનું જ્ઞાન પણ કેવું ? બીજાને અને પોતાને ઉપકારક. પ્રભુની કરૂણા પણ કેવી ? અનંત કાળની અનંત માતાઓની કરૂણા કરતાં પણ પરમાત્માની અપાર કરૂણા છે. ચોવીશ તીર્થંકરો કરતાં આ ભાવના ઉત્કૃષ્ટ કરૂણા બીજા જીવોને તો સ્પર્શે પણ નહિ. થોડી સ્પર્શે પણ ખરી, પણ ઉત્કૃષ્ટ નહિ.