________________
૧૦૩
પર્યુષણના પાંચ કર્તવ્યોનું વિવેચન
(૧) અમારિ પ્રવર્ત્તન ઃ પર્યુષણના પ્રથમ કર્તવ્ય અમારિ પ્રવર્તનને બજાવવાથી વાઘના ભવમાં કેળવેલી હિંસકતા દૂર થાય.
(૨) સાધર્મિક ભક્તિ ઃ નામના બીજા કર્ત્તવ્યમાં પ્રાણ પૂરવાથી કૂતરાના ભવમાં કેળવેલી સાધર્મિકો પ્રત્યેની જ ઈર્ષ્યા, નિંદા આદિ વાસના ટળે.
(૩) ક્ષમાપના કર્તવ્યના પાલનથી સાપ નોળીયા જેવા ભવોથી ચાલી આવતી દ્વેષ - વેર પરંપરા અટકે.
(૪) અઠ્ઠમતપઃ બકરીનાં ભવમાં ભડકે બળતી આહાર સંજ્ઞાને કાબૂમાં લેવા અઠ્ઠમતપ છે. (૫) ચૈત્યપરિપાટી : અસ્તિત્ત્વને ટકાવવા મથતા પશુઓ અને વ્યક્તિત્વને વિકસાવવા ઝંખતા માનવોથી ઊંચે ઊઠી શુદ્ધ આત્મ અસ્તિત્ત્વ અનુભવવા અને પૂર્ણ વ્યક્તિત્ત્વ પામવા અરિહંત ભક્તિરૂપ ચૈત્યપરિપાટી કર્ત્તવ્ય છે.
પાંચ કર્ત્તવ્યથી ચાર ભાવનાની પુષ્ટિ
(૧) અમારિ પ્રવર્ત્તનથી મૈત્રી ભાવના થાય. (૨) સાધર્મિક ભક્તિથી પ્રમોદ ભાવના થાય.
(૩) ક્ષમાપનાથી માધ્યસ્થ ભાવના થાય.
(૪) અઠ્ઠમતપથી કરૂણા ભાવના થાય.
(૫) ચૈત્યપરિપાટી દ્વારા પરમાત્મભક્તિ કરવાથી સમકિતની મહોર છાપ લાગે.
કર્તવ્યથી આઠકર્મ નાશે
(૧) શ્રુતભક્તિથી જ્ઞાનાવરણીય તૂટે.
(૨) જયણાપાલનથી દર્શનાવરણ તૂટે.
(૪) ચૈત્યપરિપાટીથી મિથ્યાત્વમોહનીય તૂટે.
(૪) ક્ષમાપનાથી કષાયરૂપ ચારિત્રમોહનીય તૂટે. (૮) અઠ્ઠમતપથી અંતરાય કર્મ તૂટે
(૩) અમારિ પ્રવર્તનથી અશાતાવેદનીય ટળે, શાતા મળે.
(૫) શુભભાવોમાં રમવાથી નરક પશુના ભવથી બચીએ.
(૬) ઉત્તમ દેવ માનવભવના આયુષ્ય પ્રાપ્ત થાય. દેવદ્રવ્યની વૃદ્ધિથી સૌભાગ્ય, સુસ્વર યશ આદિ શુભનામકર્મ ઉપાર્જિત થાય.
(૭) અને આલોચના પ્રાયશ્ચિત્ત કરવાથી નીચગોત્ર ટળે અને ઉચ્ચગોત્ર પ્રાપ્ત થાય.
