________________
૯૮
બે સાડીઓ હતી. પેલા યુવાને કોઈને એમના વિષે પૂછયું, ત્યારે પેલા માણસે કહ્યું, ભાઈ ! એ કાંઈ મામૂલી વણકર નથી. લોકો તેમને સંત તરીકે માન આપે છે. તેઓ ઘણા જ સૌમ્ય સ્વભાવના છે અને નવાઈની વાત તો એ છે કે, તેઓ ક્યારેય ગુસ્સે તો થતા જ નથી.
આ સાંભળીને પેલા યુવાને કહ્યું, જોયા જોયા એવા સંતને, કોઈ દિ ગુસ્સે જ ન થતા હોય એવું તે બનતું હશે? જુઓ! હું હમણાં જ તેમને કેવા ગુસ્સે કરું છું. તે યુવાન પેલા સંત વણકર પાસે ગયો, અને કહ્યું, મારે એક સાડી જોઈએ છે બોલો ! એનું શું પડશે? પેલા સંત વણકરે કહ્યું, બે રૂપિયા, યુવાને સાડી હાથમાં લીધી, અને તેના બે કટકા કરી નાખ્યા. પછી તે બોલ્યો, મારે અડધી સાડી જોઈએ છે તેનું શું પડશે? વણકરે શાંત ચિત્તે કહ્યું, એક રૂપિયો. પેલા યુવાને એક કકડાના બે ભાગ કરી નાખી એક કકડો બતાવતાં કહ્યું, મારે આટલો જ કકડો જોઈએ છે, તેનું શું પડશે ? એટલી જ શાંતિથી સંતે જવાબ આપ્યો, આઠ આના.
એમને શાંત જોઈ પેલો યુવાન નવાઈ પામ્યો, તેને તો કોઈપણ હિસાબે તેમને ગુસ્સે કરવા હતા. એટલે તેણે સાડીના કકડા કરી નાખ્યા અને કિંમત પૂછ્યા જ કરી. પરંતુ પેલા સંત વણકર તો જરાય ગુસ્સે થયા વિના તેને કકડાઓની કિંમત કહેતા જ ગયા. અંતે પેલા યુવાને કહ્યું, મારે આ કકડા શા ખપમાં આવશે ? મારે એ નથી જોઈતા. પેલા સંતે કહ્યું, ભાઈ ! તું સત્ય જ કહે છે. હવે આ કકડા કશાય કામમાં આવી શકે તેવા નથી. આ સાંભળતાં જ પેલો યુવાન સ્તબ્ધ થઈ ગયો. તેણે વિચાર્યું, આ તો ભારે થઈ, મેં વ્યર્થ ચડસાચડસીમાં તેમની સાડીના કકડા કરી નાખ્યા, તે પોતાના આવા કૃત્યથી શરમાઈ ગયો, તેણે મસ્તક નમાવી સંતને કહ્યું, ના, ના, એમ તે બને? હું તમને તમારી સાડીની પૂરેપૂરી કિંમત આપી દઉં છું. લ્યો, આ બે રૂપિયા.
પેલા સંત વણકરે પૈસા લીધા નહિ અને કહ્યું, ભાઈ ! હું કકડા કોઈ પણ રીતે સાંધીને ઉપયોગમાં લઈશ. પણ તમને આ કકડા કશાય ઉપયોગમાં નહિ આવે. તો પછી હું તેની કિંમત શા માટે તમારી પાસેથી લઉં? પેલા યુવાને કહ્યું, મારી પાસે પૈસાની ખોટ નથી તમે ગરીબ છો, અને મેં તમારી સાડી નકામી કરી નાખી છે, માટે મારે તેની નુકશાની ભરપાઈ કરવી જ જોઈએ. આ સાંભળી સંત વણકરે ગંભીર સ્વરે કહ્યું, ભાઈ ! તું શું આ નુકશાની ભરપાઈ કરી શકીશ ખરો? તું એમ સમજે છે કે, બે રૂપિયા આપવાથી નુકશાની ભરપાઈ થઈ જશે ? તું વિચાર કે, કેટલાય ખેડૂતોની મદદથી કપાસ ઉત્પન્ન થયો હશે, તેના રૂમાંથી મારી પત્નીએ સૂતર કાંત્યું, મેં તે સૂતરને રંગ્યું, પછી સાળ ઉપર વણીને સાડી તૈયાર કરી. જ્યારે કોઈ મારી આ સાડીને ઉપયોગમાં લે ત્યારે આ સહુની મહેનત સફળ થઈ ગણાય અને એથી સહુને આનંદ થાય. પણ તેં તો આ સાડીના કકડે કકડા કરી નાખ્યા, અને તેથી આટલા માણસોની મહેનત વ્યર્થ ગઈ ખરુંને !
સંત વણકરના મધુર શબ્દો સાંભળીને પેલા યુવાનની આંખ છલકાઈ ગઈ. તે તેમના ચરણોમાં નમી પડ્યો, અને ક્ષમા માંગી. સંત વણકરે તેને પ્રેમથી ઊઠાડ્યો, અને કહ્યું, જો હું બે . રૂપિયાની લાલચમાં પડ્યો હોત, તો તારા જીવનના પણ આ સાડીની પેઠે હાલહવાલ થાત. અને તે નિરૂપયોગી બની રહેત. પણ હવે તને બધું બરાબર સમજાયું છે. એટલે આવી ભૂલ તું કદાપિ હવે