________________
તપ્ત લોહ સમ શ્રાવકને, નિજકાજ કદી નવિ સોપે, સ્વયંદાસ બિરુદધારી જાતે સવિકાર્યા કરતા. ધન ૫૨
એને બદલે વ્યાખ્યાનનો ટાઈમ ૯ થી ૧૦ આપ્યો હોય અને ૧૦-૩૦, ૧૧-૦૦ વાગ્યા સુધીય ‘સર્વ મંગલ’ જ ન થાય, વચ્ચે કોઈ ઉઠીને જવા જાય તો ખખડાવીને બેસાડી દઈએ, ૨ તો પછી એ શ્રોતાઓ બીજીવાર ઉપાશ્રયમાં આવતા સો વાર વિચાર કરે.
આવા જ કેટલાક કારણોસર આજે ભારતભરના લગભગ ઘણા ખરા સંઘોમાં વ્યાખ્યાન સભા ખાલી જ જોવા મળે છે. એમાંય શેષકાળમાં તો માણસો ભેગા કરતા દમ નીકળી જાય. ૨
તમામ શ્રોતાઓ ઉંઘતા ઉંઘતા સાંભળે તોય ઉપાશ્રયની ઘણી જગ્યા ખાલી પડી રહે વી એટલી અલ્પ સંખ્યા વ્યાખ્યાનમાં હોય છે. વ્યાખ્યાનમાં ત્રણસો ચારસો માણસ આવે તો સંયમી તો રાજી થઈ જાય છે, પણ સંઘના ચાર પાંચ હજાર જૈનોમાંથી માત્ર ત્રણસો ચારસો જ વ્યાખ્યાનમાં કેમ આવ્યા ? બાકીની ૯૦% જૈન પ્રજા વ્યાખ્યાનમાં કેમ નથી આવતી ? વી એમાંય યુવાનવર્ગ તો પર્યુષણાના અમુક દિવસો સિવાય ભાગ્યેજ ઉપાશ્રયમાં પ્રવેશ કરતો દેખાય છે.
આ બધું શા માટે ?
કોઈક વળી એવોય બચાવ કરે કે “આ તો જિનવાણી સિંહદેશના છે, આ બધા શિયાળીયાઓ એને સાંભળી ન જ શકે. એટલે ન જ આવે:” અથવા એવો ય બચાવ કરે કે “રત્નના વેપારીઓ તો ઓછા જ હોવાના. મોક્ષાર્થી આત્માઓ ઓછા જ હોય એટલે ઓછા જ જીવો ધર્મમાં જોડાય....
આ બધા બચાવો સાવ ખોટા તો નથીજ. પણ આ બધાની સાથે સંયમીએ બીજા પણ કેટલાક મહત્ત્વના કારણો જોવા જોઈએ.(૪૨) શાસ્ત્રકારોએ પ્રારંભિક દશામાં જીવોને ધર્મમાર્ગે વાળવા આક્ષેપણી-વિક્ષેપણી કથાઓ કરવાની કહી છે. એવી કથા-વ્યાખ્યાનથી જીવો ખેંચાય અને પછી ધર્મ માર્ગે વળે. પણ આજે જો સંયમીઓના વ્યાખ્યાનથી લોકો કંટાળતા હોય તો માનવું પડે કે એ કથામાં દમ નથી.
(૪૩)એમાં એક કારણ આ પણ છે કે “અમિત ભાષણ” લાંબા લાંબા વ્યાખ્યાનોથી એ શ્રોતાઓ કંટાળે એ સ્વાભાવિક છે.
ઉપદેશરક્ષ્યમાં મહોપાધ્યાયજીએ સૂયગડાંગસૂત્રની સાક્ષી આપીને ફરમાવ્યું છે કે “સંયમીએ કોઈપણ પદાર્થ લંબાવી લંબાવીને ન કહેવો. શ્રોતાને રુચિ રહે એટલું જ લંબાણ કરવું.”
(૪૪)તેઓશ્રીએ સામાચારી પ્રકરણમાં પણ ફરમાવ્યું છે કે “મિત્તે = મારું = વો હિ વાગ્મિતા' સાચો વક્તા એ જ છે કે જે અલ્પ બોલે છે અને સારભૂત બોલે છે.”
વીર વીર વીર વીર વીર અષ્ટપ્રવચન માતા ૦ (૫૨) વીર વીર વીર વીર વીર