________________
( ગુરુકુલવાસ )
સાગરનાં એક માછલાને વિચાર આવ્યો કે, જમીન ઉપર રહેનારાં માણસો-પશુઓ કેટલાં બધાં સુખી છે ! ત્યારે ઘરડાં માછલાંએ તેને જવાબ આપ્યો કે, પાણીની બહાર જવા તું ઇચ્છા કરીશ, તો મરી જઇશ! આ જ પ્રમાણે ગુરુકુલ વાસનું છે. સમુદાયમાં આપણી ઇચ્છાઓ છોડવી પડે, પણ સંયમ સુરક્ષિત રહે છે. ગુરુ અને ગચ્છ, સંઘ અને સાધર્મિક એ ચાર પ્રત્યે આપણને વાત્સલ્ય હોય, તે સમક્તિ છે. ગુરુ ઉપર ભક્તિ હોય, ગચ્છ ઉપર ન હોય, તો તે સમક્તિ નથી. ગુરૂ ઉપર હોય અને ગચ્છ ઉપર ન હોય તે અજ્ઞાનતા કહેવાય. ભગવાન ઉપર ભક્તિ હોય, પણ ભક્ત ઉપર ન હોય, તો ભગવાનની સાચી ભક્તિ નથી. ભગવાનની મૂર્તિનાં પ્રેમથી દર્શન કરીએ, પણ આંગી કરનાર ભક્ત ઉપર પ્રેમ ન હોય, તે કેમ ચાલે?
ગુરુ બે પ્રકારે છે; દીક્ષિત અને વિદ્યાગુરુ. જ્ઞાન, દર્શન અને ચારિત્રની વૃદ્ધિ માટે ગુરુકુલ વાસ છે. આવી સમજણ આવે, ત્યારે વિરાધના વગરનું સંયમ પાળી શકાય છે. કોઈ ગૃહસ્થ જંગલમાં રહે, તેના કરતાં ગામમાં સાંકડું ઘર પણ સારું ! આવું જ ગુરુકુલવાસ માટે છે. તેમાં ઔચિત્ય જાળવવાનું રહે છે. ઔચિત્યનું પાલન એ જ પ્રભુ આજ્ઞા છે. પર્યાયમાં નાના હોય પણ, જ્ઞાનથી અધિક હોય, તેનું ઔચિત્ય જાળવવું જોઈએ. અરિહંત પ્રથમ શા માટે? એક અપેક્ષાએ ઔચિત્યા માટે! કારણ કે સિદ્ધને ઓળખાવનાર અરિહંત છે. સોનાનો કંદોરો કમરમાં જ શોભે. હાર ગળામાં જ પહેરાય. જેમ વાપરવામાં, બેસવામાં, ચાલવામાં, ઔચિત્ય રાખવું પડે છે,
