________________
૨૪–૨ : શ્રી મહાથીર જિન સ્તવન
[ ૪૯
ખરી સ્થિતિનું ભાન કરાવનાર કોઈ નીકળી આવે અને તેનું ધ્યાન દોરે તે એનામાં જ્ઞાન ભાસતું જ નથી. અને એ આવ્યા હાય તેવા ખાલી હાથે અત્ર સ` મૂકીને ચાલ્યા જાય છે. તેવા માણુસને વિચારમાં નાખી દે તેવું આ સ્તવન છે. તે કેની કૃતિ છે તે સહજ વિચારી ગયા. હવે એ શું કહે છે તે આપણી આવડત પ્રમાણે આપણે વિચારીએ.
સ્તવન
(પથડો નિહાળુ` રે ખીજા જિનતા–એ દેશી)
ચરમ જિણેસર વિગત સ્વરૂપનું, ભાવું કેમ સ્વરૂપ ?
સાકારી વિષ્ણુ ધ્યાન ન સંભવે રે, એ અવિકાર અરૂપ. ચરમ૦ ૧ અથ—છેલ્લા તીર્થંકર શ્રી મહાવીર સ્વામીનું સ્વરૂપ તે અત્યારે નાશ પામેલ છે; તે શુદ્ધ ચેતના કહે છે કે સાકારી ન હાય તેનું ધ્યાન તે શકય કેમ થઈ શકે ? એ તે પાતે કોઈ જાતના વિકાર વગરના છે, ફેરફાર વગરના છે, પેાતાના રૂપ-આકાર વગરના છે. તે શુદ્ધ ચેતના કહે છે કે એનું હું ધ્યાન કેમ કરીને કરું ? મારા રસ્તામાં અનેક મુશ્કેલીઓ છે. (૧)
વિવેચન—છેલ્લા તીથંકર, જે વિગતસ્વરૂપી છે, જેનું સ્વરૂપ સમજવું ઘણું મુશ્કેલ છે, તે હું કેવી રીતે ભાવું ? કારણ કે સાકારી વગર તે સ્વરૂપના ખ્યાલ આવવા ઘણું! મુશ્કેલ છે. અને તેઓ પોતે અવિકારી અને અરૂપી છે. આવા અવિકારી અને અરૂપીનું ધ્યાન પણ કેમ કરવું ? કારણ કે ધ્યાન કરતાં રૂપ તે જોઇએ. આ મુસીખતને જવાબ આપે છે તે આપણે આગળ જતાં વિચારીશું.
આ વિગતસ્વરૂપીનું ધ્યાન મનઃપ`વજ્ઞાનીથી પણ જાણી ન શકાય તેવું છે. રૂપસ્થ ધર્મીધ્યાન સુધી આકાર હાય છે અને ત્યાં સુધી તે મૂર્તિપૂજાના સ્વીકાર આગમમાં કર્યો છે. રૂપાતીત . ધર્મ ધ્યાનના પ્રકાર પ્રાપ્ત કરવા એ કેટલેા મુશ્કેલ છે તે આપણે વિચારવા જેવું છે. બાકી, આ કાળનાં સંઘયણુ અને સંસ્થાન વિચારતાં તે રૂપ વગર ધ્યાન સંભવતું નથી; ત્યારે કેમ કરીને પ્રભુનું ધ્યાન આ કાળમાં થઈ શકે ?–એવા આ પ્રાણીને પ્રશ્ન થવા તે સાહજિક
–
શબ્દા ચરમ = છેલ્લા. જિણેસર = જિનેશ્વર, તીથંકર. વિગત = ગયેલું છે, નાશ પામેલ છે, નથી. સ્વરૂપ = પેાતાનું રૂપ, દેખાવ. ભાવું = જાણું, ધ્યાનમાં લ.... કેમ = કઈ રીતે. સ્વરૂપ = પોતાનું રૂપ, ખાદ્ય દેખાવ. સાકારી – આક્ષરને રણ કરનાર, આકાર સહિત હોય તે. વિષ્ણુ = વગર, વિના, સિવાય. ધ્યાન = એકાગ્રતા, શાસ્ત્રમાં બતાવેલ ધ્યાનના પ્રકારો. ન સંભવે = શકય નથી. એ = તે, પેલા, તીથ કર અવિકાર = જેમાં વિકાર ન થાય તેવા, અવિકારી, ફેરફાર વગરના. અરૂપ = રૂપ વગરના, અરૂપી. (૧)
૧. જ્ઞાનસારનું આ સ્તવન ભીમશી માણેકના ગ્રંથમાં છપાયેલું છે. તેને સરખાવવા માટે ખીજી કાઈ પ્રત મળી નથી તેથી એનાં પાઠાંતર આપી શકાયાં નથી. સ્તવનમાં ત્રણા અ`માગધી શબ્દો આવે છે; તે સમજવા માટે વિવેચન જોવું.
૨. ભીમશી માણેકના ગ્રંથમાં અહીં સારી' પાઠ છે; પણ મને સારી'ને બલે સાકારી' પાડ્ યાગ્ય લાગે છે; એટલે અને ધ્યાનમાં લઈ મેં સાકારી’ પાડે લીધો છે.