Page Text
________________
૪૪૬]
શ્રી આનંદઘન-ચાવીશી
જ્ઞેય વિનાશે હા જ્ઞાન વિનશ્વરુ, કાળ પ્રમાણે થાય; સુ વકાળે કરી સ્વસત્તા સદા, તે પરરીતે ન જાય. સુ ॰ પ્
અથઅને જો જ્ઞેય પદાર્થ નાશ પામે તે જ્ઞાનનો પણ વિનાશ થાય છે, તે કાળ પ્રમાણે થાય છે. પોતાના કાળે કરી સ્વસત્તા કદી પરાનુયાયી ન જ થાય, એ તે સ્વકાળ પોતાની સત્તાએ લઈ થાય અને પરાનુયાયી ન જ થાય. (૫)
વિવેચન—અને પરપરિણામના રૂપે સર્વવ્યાપીપણું માનવામાં બીજો પણ દોષ આવે છે તે આ ગાથામાં બતાવે છે. જ્ઞેયના નાશ થાય ત્યારે જ્ઞાનને પણ વિનાશ થાય, એટલે જ્ઞાન નાશવંત થયું; તેથી તે આપણે શરૂઆતમાં ધ્રુવપદરામીપણું કહ્યુ' તે જ ઘટે નહિ, કારણ કે ગુણગુણીને અભેદ્ય છે. આવું વિચિત્ર પરિણામ આવે તેા જાણનાર આત્મા-જ્ઞાતાના પણુ નાશ થાય, પણ સ્વકાળે સ્વસત્તાએ જ્ઞાનના નાશ થતા નથી, પણ પર જ્ઞેય, તેના જ્ઞાનના જ નાશ થાય છે. અને પર વસ્તુ–ોય, તેને તે નાશ થતા નથી પણ તે રૂપાંતરપણું પામે છે, એટલે એના પર્યાય ી જાય છે, અને એ ખીજા પર્યાયેા રૂપાંતર થઈ બીજી વસ્તુ તરીકે દેખાય છે. અને પર્યાયાંતર થાય તાપણ વસ્તુ તે કાયમ રહે છે. દ્રવ્યનું આ ઉત્પાદ, વ્યય અને ધ્રૌવ્ય લક્ષણુ માનવામાં આવેલું છે. તેટલા માટે પ્રભુને ધ્રુવપદરામી કહ્યા છે તે બરાબર જ છે.
આવી રીતે અતીત કે અનાગત પર્યાય ફરી જાય ત્યારે અતીત પર્યાય વ`માન પર્યાયપણું પામે છે. આ સર્વ પર્યાયના ભાસનધમ જ્ઞાનમાં છે. એ ભાસનધમ બીજી રીતે પરિણમે છે તેથી જ્ઞાનમાં વિનાશિક ધમ છે અને તેથી તેમ લાગે છે. તે સ્વકાલે કરી પોતાના ઉત્પાદ-વ્યયરૂપ પરિણમન જોતાં એ જ્ઞાન ઉત્પાદ-વ્યયરૂપ છે, તેપણ એના સ્વસત્તા ધ છે તે કદી પણ પરસત્તાપણું પામે નહિ. આ ભાવ આ ગાથામાં છે તે નીચે પ્રમાણે મને સમજાયાં છે. તે પરાનુ યાયી ચાલને ગ્રહણ કરે તેથી તે સ્વરૂપધમ છે.
જ્ઞેયનો નાશ થતાં જ્ઞાનના વિનાશ થવા જોઇએ, વખત જતાં આ પ્રમાણે વાત અને છે. સ્વકાળ અને સ્વસત્તાએ જ તે રહે છે અને તે પરકીય દ્રવ્યને કે પરસ્વભાવે ફરી ન જાય, અને પરસત્તાપણે લે તેપણ પરસત્તામાં સ્થિર થતાં વસત્તા છોડે નહિ. આ વાત આગામી છઠ્ઠી
પાઠાંતર—‹ Àય ’તે પ્રતમાં · ધ્યેય ' તરીકે લખેલ છે, અથ ફરતો નથી. · વિનાશે ' સ્થાને ભીમશી માણેક વિનાસે ’ છાપે છે. ‘જ્ઞાન”ને પ્રતમાં ‘ ગ્યાન ’ લખ્યુ છે. ‘ વિનિધરુ ' સ્થાને ભીમશી માણેક ‘વિનિર્’ પાઠ છાપે છે, પ્રતમાં તે જ પાઠ છે. ‘ પ્રમાણે પછી ભીમશી માણેક ‘રે ' વધારે છે. ‘રીતે ’તે ભીમશી માણેક ‘રીત’’ પે છે. ‘ પરરીતે ’ સ્થાને ‘ પરીરીત ’ પાઠ પ્રતમાં છે. (૫)
શબ્દા —નય ઃ = જાણવા લાયક પદાથ". વિનાશે = નાશ પામ્યે છતે, જ્ઞાન = જાણપણું.. સમજણ, વિનશ્વરુ = નાશને પાત્ર, અસ્થિર, અચોક્કસ કાળ = સમય, કાળ, વખત. પ્રમાણે = તેને અનુસરી. થાય = નીપજે, ઊપજે. સ્વકાળે = પોતાને યોગ્ય કાળ. કરી = લઈ, તેથી. સ્વસત્તા = પોતાની સત્તા. સદા = પરરીતે = પરસત્તાએ, પરાનુયાયી. ન જાય = ન થાય, ન જામે.
હંમેશાં.
| SR No. | 005730 |
| Book Title | Anandghan Chovisi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Motichand Girdharlal kapadia, Ratilal D Desai |
| Publisher | Mahavir Jain Vidyalay |
| Publication Year | 1985 |
| Total Pages | 540 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 12 MB |