Anandghan Chovisi

SR No.: 005730
Original Sutra Author: N/A
Author: Motichand Girdharlal kapadia, Ratilal D Desai
Publisher: Mahavir Jain Vidyalay
Publication Year: 1985
Total Pages: 540
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 12 MB

Page 455

શ્રી આનંદઘન-ચાવીશી હાર છે. રસ નવ છેઃ શૃંગાર, હાસ્ય, કરુણ, વીર, રૌદ્ર, ભયાનક, બીભત્સ, અદ્ભુત અને શાંતરસ. એ નવ રસરૂપી મોતીને હાર મારા ગળાને ભાવે છે. શાંતરસનું સત્વ ગણવા તેને નવમો રસ ગણવામાં આવ્યા છે. તે સંબંધી અલંકારશાસ્ત્રના અભ્યાસ અનુસાર એક લેખ લખવાની ઇચ્છા છે. તે નવ રસરૂપી મેતીને હાર મારા ગળાને શોભાવે છે. '
આ અર્થ કરવામાં એવા ધારણ કરનાર, પિષણ કરનાર અને તારનાર તેમ જ કઠને શોભાવનાર મોતીના હાર તુલ્ય એ યોગ છે અને તેવા પ્રકારની ગાદીક્ષા લેવાને નિર્ણય કરીને રાજીમતીએ એ અર્થ જ કર્યો છે. એમાં ગાદીક્ષા અને રાજમતીની એક્તા છે અને તે એક જ અર્થ મને શક્ય લાગે છે. મન વચન કાયાથી એ યુગને સ્વીકાર રાજીમતીએ
ર્યો એટલે મનથી બીજે વિચાર કરવો નહિ, વચનથી બીજું બોલવું નહિ અને કાયાથી બીજી ક્રિયા કરવી નહિ. આ ત્રણ યુગથી પ્રાણી ક્રિયા કરે છે, પણ એ ત્રણે યોગને કાબુમાં રાખી
જયારે પ્રાણી ગદીક્ષા ગ્રહણ કરી પ્રભુને પગલે ચાલવાને નિર્ણય કરે છે ત્યારે આ નિય કરો અને સાંસારિક લાલસા મૂકી દેવી એ રામતી માટે સહજમાન થાય છે, અને તે માટે તેનું નામ સોળ સતી સ્ત્રીઓ પૈકી એક ગણાય છે.
ધારણ, પિષણ, તારનાર અને હાર શબ્દને ભાવ વિચારો અને તે મને લાગે છે એવો અર્થ કર. આ ગાથાને એ જ ભાવ રામતીને સતીત્વ અપાવે છે.
આ ગાથાને અર્થ લખ્યા પછી જ્ઞાનવિમળસૂરિ લખે છે કે ધારણ જ્ઞાનદશાએ, પિષણો ભક્તિદશાએ અને તારણે વૈરાગ્યદશાએ તથા ધારણ અને પિષણે વચનગોચરે અને તારણો નાનાદિકે. અને નવ રસનાં ઉપર જણાવ્યાં છે તે નામે આપી નેમનાથને નવરસમુક્તાહાર ગણાવ્યા છે તે ભાવ વિચારવા ગ્ય છે. નવીન કઈ અર્થ કર્યો નથી. જ્ઞાનવિમળસૂરિના હાથમાં આનંદઘનજીનાં આ ૨૨ સ્તવન આવ્યાં છે તે પર અર્થ લખ્યું છે તે અત્ર પણ સામેલ રાખે છે અને અર્થ લખતી વખતે તે જે છે. (૧૬)
કારણ રૂપી પ્રભુ ભજ્યો રે, ગણ્યા ન કાજ–અકાજ; મન કપા કરી મુજ દીજીએ રે, આનંદધન’પદ રાજ. મન. ૧૭
અર્થ–ઉપાદાન કારણરૂપ પ્રભુ-સ્વામીને મેં સેવ્યા છે, અને તેમ કરવામાં કાર્ય કે અકાયને ગમ્યું નથી. દયા કરીને મને આપ આનંદના સમૂહનું રાજ (મુક્તિ) આપો. (૧૭)
પાઠાંતર–“રૂપી' સ્થાને પ્રત લખનાર “રૂપિ” લખે છે. “મુજ ' સ્થાને પ્રતમાં “પ્રભુ” પાઠ છે. જિએ ” સ્થાને “દીજિઉ” પાઠ પ્રતમાં લખેલ છે. ‘પદ રાજ’ સ્થાને પ્રતમાં ‘પદરા” પાઠ છે. (૧૭).
શાથ–કારણરૂપ = નિમિત્ત થયેલા, જે હેતુને લઈને કોઈ કામ થાય છે તે નિમિત્તભૂત. પ્રભુ = ભગવાન, નેમનાથ. ભજ્ય = સેલ્યા, આરાધ્યા, અનુસરી. ગણ્ય = પરડ્યો, ટે. કાજ = કાર્ય કરવા રવું કામ, અકાજ = અકાય, ન કરવા જેવું કામ છોડી દેવા જેવું કામ. કૃપા = મહેરબાની, દયા, મુજ = મને. હીએ - દેજો, આપજે. આનંદધન = જ્યાં આન દ નિરવધિ-સમૂહરૂપે છે. રાજ = રાજ્ય, અવિચળપણ, આનંદઘનપદરાજ = મેક્ષ, એ ખરુ નિરવધિ રાજ્ય છે. (૧)