________________
૪૧૬]
શ્રી આનંદઘન-વીશી રાજેમતી સ્ત્રી, તેને મેલી વગર પરણ્ય ગયા તે વારે રાજેમતી વિયેગના ઓલંભારૂપે કહે છે, અથવા રાજમતી તે શુદ્ધ ચેતના, તે પ્રીતમ આત્માને ઓલ, શિક્ષારૂપપણે કહેવાય તે માટે પ્રથમ રતવનમાં શુદ્ધ ચેતનાને કંત આત્મા કરી થાણે છે. તે માટે છે. પણ એમ મેળવ્યાની ભાવના થાય. આઠ ભવના સ્નેહની હું વલહી છું. ધનકુમાર-ધનવતીના ભાવથી માંડી, તે અને ચેતનારૂપે જોઈએ તે, ભવાંતરે ભવાંતરે આઠ કર્મ પ્રેરણાએ તારી હું, મારે તું આતમ, રાજીમતી કહે છે, આપણે એ મુગતિ સાથે સગપણ છે, ત્યાં મળ્યાને સ્યું કામ છે? (૧)
વિવેચન—આ આખું સ્તવન કર્તાએ ઉગ્રસેનપુત્રી રામતીના મોંમાં મૂકયું છે. બીજા બધા તીર્થક કરતાં તેમનાથનું ચરિત્ર ઘણું અદ્ભુત છે અને રામતીનાં મેણાં-ટોણાં તેની અદૂભુતતામાં વધારો કરે છે. આ સ્તવનને અર્થ કરતાં ધ્યાનમાં રાખવું કે તેમનાથ ભગવાન બાળ બ્રહ્મચારી છે અને આજીવન બ્રહ્મચારી તરીકે જ રહ્યા છે. મલ્લિનાથ અને તેમનાથ એ બે તીર્થકર જ પરણ્યા નથી, બાકીના બાવીશ પરણેલા છે. અને પછી તેઓએ દીક્ષા લીધી છે.
રામતીને અંગે યાદ કરવું કે તેમનાથી તેને પરણવા માટે જાન કાઢીને વરઘોડે ચઢીને આવે છે. બધાં પશુ-પક્ષીઓને મારી નાખવા અને જાનૈયાને જમાડવા એક બંધ જગ્યામાં એકઠાં કર્યા છે. તેઓ પિકાર કરે છે, કારણ કે તેઓ સંજોગે જઈને સમજી ગયાં છે કે તેઓ સર્વને થોડા વખતમાં જમણને અંગે વધ થવાનો છે. તેમનાથ પિતાના સારથિને પૂછે છે કે આ પશુઓ પિકાર શા માટે કરે છે? સારથિએ કહ્યું કે તેઓ આનંદથી નથી બેલતાં, પણ તેઓને છેડા વખતમાં વધ થવાનું છે તેને અંગે દયા માગે છે અને પોકાર કરે છે. તેમનાથને ખેદ થયે કે પિતાના લગ્ન નિમિત્તે આ બધાં પશુઓની હિંસા થાય તે યોગ્ય નથી. તેમણે તે વખતે સારથિને રથ પાછો ફેરવવા ફરમાવ્યું. રાજીમતી ઝરૂખામાંથી આ સર્વ લઈ રહી હતી. તેણે તેમનાથને આવતા પણ જોયા હતા એને રથ પાછો વાળતા પણ જયા હતા. તે આકંદ કરે છે અને કેટલાંક વ્યાવહારિક મેણાં આપે છે. રાજીમતી કહે છે : આગલા આઠ ભવમાં હું તમારી વડાલી હતી અને તમે (નેમનાથ) મારા પતિ હતા. આપણને બનેને મુક્તિ સ્ત્રી સાથેનું સગપણ કે સંબંધ શા કામનું છે? હું તે તમારી વાટ જોઈને અહીં બેઠી છું અને તમારે તે મુક્તિ સુંદરી સાથે સગપણ કરવું છે, એ કેમ ઉપયોગી થાય? તમારે ઉપયોગની દષ્ટિએ વિચારવું ઘટે કે આપને મારી સાથે સંબંધ આઠ ભવને જ છે અને તમે તે મુક્તિ સુંદરી સાથે સંબંધ કરવા ધારે છે એમાં તમને શું લાભ મળશે? સગપણ તો સમાન શીલ-વ્યસનવાળા સાથે થાય. મારા જેવી રાજકુમારી સાથે સગપણ કરો તે હું તમારી સમોવડી કહેવાઉં. એને બદલે તમે તે મુક્તિ-સુંદરી સાથે સગપણ કરી તેને વરવા ચાહે છે, પણ એમાં કઈ કામ સરશે નહિ. મારી સાથે તો આપની આઠ આઠ ભવની ઓળખાણ છે, તેને મૂકી દઈને આપ આવી અજાણી મુક્તિ સુંદરી સાથે સગપણ કરવા ઈચ્છા રાખો છો? તે તમારા કઈ પણ પ્રકારના કામની નથી. તેથી મારી સામું જોઈ મારી સાથે સંબંધ યાદ કરે અને અજાણી મુક્તિ સુંદરી સાથે સંબંધ જોડવાનું માંડી વાળે. (૧)