________________
૪૧૪ ]
શ્રી આનંદથન-ચાવીશી તેમ છે. એ ઉપરથી જણાય છે કે આ જન્મ-મરણના છેડા લાવવાના એક માત્ર ઉપાય આ સંસારના ત્યાગના છે અને મોક્ષ જેવુ' અનંત સુખ હંમેશ માટે પામવું હાય તા તેને માટે પ્રયત્ન તા કરવા પડે; એ કાંઈ ઝાડ ઉપરનું ફળ નથી કે વગર પ્રયાસે ચૂંટી લેવાય. પ્રયાસ વગર તે કોઈ સિદ્ધિ થતી નથી, પણ હુંમેશનું સુખ થઈ જતું હાય અને આ જન્મ-મરણના ફેરા આળસી જતા હોય તો એ પ્રયાસ કરવા જોગ છે. અને તે સિવાય બીજા કોઈ કામ માટે પ્રયાસ કરવા તે એક રીતે નકામા છે, કારણ કે થેાડા પૈસા કે માનકીતિ મળે તે તે આ જીવનપૂરતાં મર્યાદિત છે અને પરિણામે સવ` અહી' રહી જવાનું છે. જ્યારે બધુ' અહીં મૂકી જવાનું છે ત્યારે તેના મેહ શા માટે કરવા ? અને અત્યારે તે આયુષ્ય પણ પરિમિત છે. કદાચ નસીબયેાગે પૂરેપૂરું સા-સવાસે। વર્ષોંનું આયુષ્ય હોય તોપણ તેને જતાં વાર લાગતી નથી, અને પછી તેા ચાર નાળિયેર બધાવેલાં હાય તે પણ સાથે આવતાં નથી. આ પ્રમાણે આપણા દરરોજનો અનુભવ છે. આપણી સાથે ખેલ્યા, રમ્યા, હસ્યા તે ગયા; તેમને આપણે પોતે સ્મશાન મૂકી આવ્યા, પણ તેની સાથે કોઈ ચીજ ગઇ નહિ અને તેનું શુ થયું તે આપણે. . જાણતા પણ નથી. માટે પ્રયત્ન કરી આપણુ પોતાનું સારું કરવા પ્રયાસ કરવા અને તે જ આપણી સાથે આવનાર છે એમ સમજવું. અને તે મા, આન ંદઘને આ સ્તવનમાં બતાવ્યું તેમ, ચારિત્રના છે. તેથી ચરણસિત્તરી, કરણસિત્તરી આચરવા પ્રયાસ કરવા અને તેને અ ંગે દુનિયા શુ' કહેશે તે સાંભળવાની દરકાર બહુ ન કરવી કારણ કે દુનિયાને પોતાના પિરવારમાંથી કોઇ પણ દૂર જાય તે ગમતું નથી; તેના પ્રયાસ તે આપણને નાસિપાસ બનાવવાના છે. તેથી દુનિયા શું ધારશે તે બહુ વિચારવામાં વખત ન કાઢવા, પણ અત્યારે મનુષ્યદેહ, બુદ્ધિ, શક્તિ, તેમ જ આ દેશ અને સામગ્રી મળી છે તેને પેાતાને માટે પૂરતો લાભ લેવા, તેમાં સ્વાર્થી ગણાઇએ તોપણ એવા ઊંચા સ્વાર્થને સાધવા, તે પરમાર્થ છે; અને હુ ંમેશને માટેની આધિ, વ્યાધિ અને ઉપાધિના અંત લાવવાના તે અનુભવસિદ્ધ માગ છે.
આ અનુભવ આપણા પોતાના નથી, પણ કોઈ કોઈ તે માર્ગે ગયા છે, તે જણાવે છે કે આ સ’સારનાં સર્વ સુખા, દેવગતિની સગવડો એ મેાક્ષમુખ પાસે ગણતરીમાં નથી. તે સુખ તા માત્ર જ્ઞાની–કેવળજ્ઞાની જ જાણે, પણ જાણે પણ કહી ન શકે. માટુ' આયુષ્ય હાય અને કહેવા બેસે તે આખા મોટા જીવનમાં તે સુખને કેવળી કહી ન શકે, કારણ કે તે ભાષાને સ ́પૂર્ણુ વિષય થઈ શકતા નથી. આવા સુખની તમને આકાંક્ષા હેાય, મેળવવા તમે નિશ્ચય કરે તે વખતે દુનિયાના સાંસારિક અભિપ્રાયે તમારી આડા આવે એ વાત અયેાગ્ય છે. તમારે જે મહાન સ્થાન પ્રાપ્ત કરવું છે તેની સાથે તે વિચારોની તુલના થઈ શકે તેમ નથી, અને તમારું ભવિષ્ય અત્ય'ત રમણીય છે, માટે તે રસ્તે આગળ વધે અને બીજા દુન્યવી માણસાના અભિપ્રાય સાંભળી જરાય નબળાઈ ન બતાવે. એ આન ંદઘન-સ્થાન મળે ત્યાં સુધી પ્રયાય આદર્શ. આવી વાતા આ સ્તવનમાં કહી છે, તેને કાંઈક ભાવ અત્ર રજૂ કર્યાં છે. (૨૧)
મે : ૧૯૫૦